Portugal opnieuw in het oog van de Eurostorm

Het is opnieuw alle hens aan dek in Portugal. Politieke crisissfeer, de Troika onverwijld terug naar Lissabon, de grootste oppositiepartij die ineens geen verkiezingen meer eist…

Niet de massale betogingen van 2 maart waren de oorzaak, noch de recentste statistieken over werkloosheid en uitdiepende recessie. Het probleem was dat de laatste begroting ongrondwettelijk verklaard werd.

Het Grondwettelijk Hof besliste dat verschillende besparingsmaatregelen het gelijkheidsbeginsel en het proportionaliteitsbeginsel schonden. Concreet ging het om de afschaffing van het vakantiegeld van ambtenaren en gepensioneerden, het invoeren van inkomstenbelasting op ziekte- en werkloosheidsuitkeringen en het afbouwen van het arbeidsstatuut van onderzoekers. Andere besparingsmaatregelen ter waarde van 4,4 miljard doorstonden de test wel, onder andere de taks op pensioenen, de verlaging van de lonen in de publieke sector en de verhoging van de inkomstenbelasting. De regering wordt uiteindelijk verplicht 1,3 miljard euro elders te zoeken.

De EC liet al weten dat de uitspraak van het Hof alle eerder gemaakte afspraken anuleert. De volgende tranche van 2,1 miljard euro “hulp” van de Troika, die begin vorige maand werd gegarandeerd door de Troika, wordt “on hold” geplaatst. Portugal moet tegen eind april 1,3 miljard bovenop de in maart afgesproken 2 miljard extra besparingen presenteren.Tegelijk worden de delegaties van de Troika terug naar Lissabon gestuurd, op minder dan een maand sinds de vorige missie.

Terwijl Europa en het IMF de Portugal sterk onder druk zetten, lijkt de Portugese regering verder haar rol als “beste leerling van Europa” te willen spelen. Hoewel de premier verklaarde de uitspraak van het hof te respecteren, “zoals het hoort in een rechtsstaat”, liet hij echter weten de uitspraak onder andere uiting gaf van “een tekort aan realisme” bij het hof, dat het “geen rekening houdt met de omstandigheden”, dat de uitspraak in de toekomst kan leiden tot het “in vraag stellen van belangrijke waarden in de grondwet”, en “ernstige consequenties voor het land”. Toch stelde hij dat Portugal de gemaakte afspraken met de Troika volledig zou nakomen. Bovendien stelde hij dat na de uitspraak geen alternatief bestaat dan verder te snijden in de publieke sector. Opnieuw werden de gezonheidssector, het onderwijs en de uitkeringen naar voor geschoven.

De nieuwe besparingen zullen de sociale en economische crisis in het land enkel versterken. Zonder de bijkomende maatregelen zou de economie reeds 2,3 procent krimpen. Dit komt boven de krimp van 3.2 procent in 2012 , en 1,6 in 2011. De werkloosheid bereikte 16.4 procent, alleen al in 2012 gingen 205.000 jobs verloren. Toch blijft de regering volharden in de recepten die de zaken enkel verergeren, zowel op sociaal en economisch vlak, maar ook op vlak van begrotingstekorten en publieke en private schuldopbouw.

Er blijkt geen enkel social draagvlak te bestaan voor extra besparingen. De eis om de akkoorden met de Troika te heronderonderhandelen, of zelfs volledig op te blazen, klinkt steeds luider. Besparingen in de gezondheidszorg kunnen slechts op de steun rekenen van 1 procent van de bevolking, in de sociale zekerheid 5 %. Veel Portugezen vinden daarentegen dat geknipt moet worden in de rentelasten, de PPP’s en in defensie, exact de domeinen waar de Troika en de regering niet wil aankomen. Hier blijkt duidelijk het klassenconflict tussen een politieke en economische elite die private financiele contracten wil garanderen en een meerderheid van de bevolking die haar sociale rechten en levensomstandigheden wil garanderen.

Het ongenoegen bij de bevolking hierrond bleek al met de betoging van 2 maart, die volgens de organisatoren, het platform “Que se lixe a Troika” (Fuck the Troika), 1 miljoen mensen op straat bracht. Ze worden bovendien gesteund door verschillende toonaangevende economen; onder andere nobelprijswinnaar Paul Krugman adviseerde Portugal met de volgende woorden: “Just say Nao!”

Jonas Van Vossole is Econoom en doctorandus politicologie aan de UGent en bij het Centrum voor Sociale Studies aan de Universiteit van Coimbra. Van Vossole is tevens lid van Rood.