Paul De Grauwe: ‘De euro is wel nog zinvol’

Topeconoom Paul De Grauwe, professor aan de London School of Economics, houdt zijn hart vast. “Europa brengt al jarenlang slecht nieuws: besparingen en discipline. Hoog tijd voor forse investeringen,” zegt hij.

Met nieuwe verkiezingen in Griekenland in het verschiet en het bijbehorende gevaar op een ‘grexit’ kreeg de Europese Unie vlak voor de jaarwisseling nog een flinke knauw. Ondertussen blijft ook de kans dat Groot-Brittannië uit de EU stapt op de achtergrond broeien. Topeconoom Paul De Grauwe, professor aan de London School of Economics, houdt zijn hart vast. “Europa brengt al jarenlang slecht nieuws: besparingen en discipline. Hoog tijd voor forse investeringen!”

Om iets nuttigs te kunnen vertellen over de economie en de politiek in 2015 heb je eigenlijk een gigantische glazen bol nodig. Econoom Paul De Grauwe heeft die helaas niet, maar durft toch vooruitblikken op het nieuwe jaar. Enerzijds is de professor voorzichtig positief – “de dalende olieprijs kan tot optimisme leiden” – maar tegelijkertijd houdt hij zijn hart vast. “De besparingsdrift van Europa – en van België trouwens ook – maakt veel slachtoffers. Het is dan ook geen wonder dat het extremisme, populisme en anti-Europa-sentiment in heel wat Europese landen floreert. Vooral de eurozone is een enorm zorgenkind voor de westerse wereld. Die eurolanden presteren economisch gezien minder goed dan andere Europese naties. Is de euro dan nog zinvol, hoor je sommige landen luidop denken. Het antwoord is ‘ja’, maar dat moet nu wel bewezen worden met de nodige investeringen. Anders zou het binnenkort wel eens gedaan kunnen zijn met de euro.”

Hoe gevaarlijk is de situatie in Griekenland voor de rest van Europa?

Paul De Grauwe: “Dat valt zeer moeilijk in te schatten omdat we uiteraard nog niet weten wat het resultaat van de verkiezingen zal zijn. Laten we aannemen dat de linkse partij Syriza het zal halen, dan zijn er nog verschillende scenario’s. Eentje is dat de nieuwe Griekse overheid dan aanstuurt op minder harde besparingen en een schuldherschikking of -kwijtschelding. Als Europa dan wat water bij de wijn doet, zal de schade wel meevallen. Als de Griekse regering aanstuurt op een confrontatie en de EU niet bijdraait, zou het kunnen dat Griekenland unilateraal een schuldverlichting doorvoert en uit de eurozone stapt. Dat zou veel deining veroorzaken, die over kan slaan naar andere landen.”

Water bij de wijn doen, kan dat ook een oplossing zijn op Belgisch niveau? Ook hier wordt vooral ingezet op besparingen, met enorme sociale onrust tot gevolg.

Paul De Grauwe: “Ik verwacht dat de federale overheid nog toegevingen zal doen. Ik ga ervan uit dat er verstandige mensen in de regering zitten die net als ik geen andere optie zien dan toegevingen. Als ze zich dogmatisch blijven opstellen, vrees ik dat deze regering niet lang stand zal houden. Concreet verwacht ik een of andere vorm van vermogensbelasting of vermogenswinstbelasting. Mijn voorkeur gaat uit naar die eerste belasting, die je dan progressief kan maken en kan doorvoeren om enkel de hoogste vermogens te treffen. Fenomenaal veel geld zal dat niet opbrengen, maar het heeft wel een belangrijke symboolwaarde. Momenteel heeft de regering weinig legitimiteit, omdat de mensen de besparingen goed voelen maar wel zien hoe de rijken de dans ontspringen. Als ik in de regering zou zitten, maakte ik daar snel werk van. Dat zou bovendien de angel uit de sociale onrust kunnen halen.”

U pleit ook voor een ‘file shift’ waarbij bedrijfswagens forser belast zouden worden. Binnen uw ex-partij Open Vld zou u op een ‘njet’ van Gwendolyn Rutten stuiten. Kan u enig begrip opbrengen voor hun keuzes?

Paul De Grauwe: “Als ik nu naar Open Vld kijk, heb ik nog steeds sympathie voor die partij. Maar waar ik me vroeger altijd solidair achter de toenmalige Vld plaatste, kan ik nu mijn eigen mening geven. En die verschilt op heel veel vlakken met die van Gwendolyn Rutten. Ik begrijp uiteraard dat Open Vld niet wil raken aan de bedrijfswagens, omdat een groot deel van haar achterban met zo’n auto rondrijdt. Hetzelfde geldt eigenlijk voor het kiezerspubliek van N-VA. Ook begrijp ik dat de pensioenleeftijd verhoogd is. Vakbonden zijn in fout als ze zich daartegen verzetten en al zeker op deze manier, met systematische gijzelingen van werkwilligen. Maar wat ik niet begrijp, is dat de partij meegegaan is in de besparingsdrift. Veel besparingen treffen de middenstanders. Dat zou ik toch anders aangepakt hebben. Besparen om de economie op te krikken, werkt simpelweg niet. De overheden bewijzen dat nu al vier jaar. Ze gaan ervan uit dat besparingen doorvoeren ook vertrouwen wekt en dat de economie dan vanzelf wel uit het dal raakt. Daar heb ik nog niks van gemerkt! Zo’n instelling vergt geduld en we zien nu onder meer in Griekenland dat dat geduld stilaan op raakt. De opgelegde besparingsdrift in heel Europa heeft een aantal naties op de rand van de afgrond gebracht en voor een onwaarschijnlijk hoge werkloosheid gezorgd. Hoog tijd dus om het geweer van schouder te veranderen en de weg van de investeringen te bewandelen. Dankzij de minder sterke euro en de lage olieprijs maken we nu eindelijk kans op een voorzichtige economische opleving. Die mag je absoluut niet fnuiken met extra besparingen.

Jean-Claude Juncker heeft nu wel net een Europees investeringsprogramma beloofd.

Paul De Grauwe: “En dat is zeer positief, maar wel ’too little, too late’. Dat programma moet nog van de grond komen en het is maar de vraag of dat lukt. Alleszins geeft het wel aan dat Europa gas terugneemt wat besparingen betreft. Dat zouden we in België ook moeten doen.”

Wat we volgens u blijkbaar niet moeten doen, is iedereen – zoals in de toekomst misschien in Zwitserland – een universeel basisinkomen geven.

Paul De Grauwe: “Dat idee oefent tegenwoordig een grote intellectuele aantrekkingskracht uit op zowel links als rechts van het politieke spectrum. Toch is het vrij makkelijk te berekenen hoeveel zo’n systeem zal kosten. Als je iedereen vanaf 18 jaar 1.000 euro per maand geeft, dan moet je ongeveer 100 miljard euro extra uitgeven. De werkloosheidsuitkering en een deel van de uitgaves voor pensioenen vallen dan wel weg, maar je blijft toch over met een extra uitgave van 35 miljoen euro, oftewel bijna 10 procent van het BBP. Onhaalbaar! Bovendien is het met een kanon naar een mug schieten. Wil je de armen helpen, geef hen dan die 1.000 euro per maand. Maar toch niet aan de grote meerderheid die dat niet nodig heeft! Daarom: doe het niet. Of toch niet onvoorwaardelijk. Wel voor zij die het nodig hebben.”

U geeft ook les in Londen. Is de politieke en economische situatie daar beter? Kunnen we iets leren van Groot-Brittannië?

Paul De Grauwe: “De economie draait er alleszins beter, vooral in Londen waar er nauwelijks werkloosheid is. Maar Londen is natuurlijk een geval apart en in grote delen van het land zie ik forse economische achteruitgang. Ook het systeem van ziekteverzekering is verre van perfect, met lange wachtrijen tot gevolg. Als ik naar de dokter moet, ga ik hier in België. De Britse universiteiten zijn zeer goed, maar ook erg duur. Er is met andere woorden veel meer sociale ongelijkheid. Dat systeem moeten we hier niet importeren. Vooral de rijken hebben er kunnen profiteren van de economische heropleving. Op politiek vlak is het vooral bedroevend hoe de Britse premier David Cameron met de Europese Unie omgaat. Hij slaat wild om zich heen en blaast thema’s als migratie enorm op, wat vooral in de kaart speelt van de onafhankelijkheidspartij UKIP. Onterecht, want van de gevreesde overspoeling door Roemenen en Bulgaren is hoegenaamd geen sprake. Door Camerons bedroevende politiek worden de kansen dat Groot-Brittannië uit de Europese Unie stapt, alsmaar groter. Dat zou een klap zijn voor Europa, maar nog meer voor Groot-Brittannië zelf. Hopen maar dat dit niet gebeurt! Ook in Frankrijk gaan er trouwens steeds meer stemmen op om uit de euro te stappen. Die gevaren blijven groeien in heel Europa en moeten dringend gecounterd worden met investeringen. Een positieve boodschap, daar hebben economie en politiek nu nood aan!”

Sebastiaan Bedaux/De Zondag