Maken Italiaanse verkiezingen einde aan EU-optimisme?

Beppe Grillo, leider van de Vijfsterrenbeweging, op het Italiaanse televisieprogramma Porta a Porta op 19 mei 2014 © REUTERS

Italië trekt mogelijk al naar het stemhokje in september. De eurosceptische Vijfsterrenbeweging kan dan als grootste uit de bus komen. ‘De eurocrisis zou opnieuw kunnen oplaaien.’

‘Theoretisch gezien kunnen we verkiezingen uitschrijven in september of oktober’, zei Matteo Renzi deze week op de Italiaanse televisie. De ex-premier en huidig leider van de centrumlinkse Partito Democratico (PD) verwijst hiervoor naar de Duitsers en Oostenrijkers, die respectievelijk op 24 september en 8 oktober naar de stembus trekken.

Het is trouwens niet de eerste keer dat Duitsland expliciet genoemd wordt. In Italië staat een grote hervorming van de kieswetgeving op til – die zal volledig op Duitse leest geschoeid zijn. De Italiaanse pers noemt de vernieuwde kieswet ‘il tedesco’ (‘de Duitser’). Voortaan zal er maar één kiesronde zijn, met proportionele verdeling van de stemmen en een kiesdrempel van vijf procent.

Die vernieuwing is meteen de aanleiding voor mogelijke vervroegde verkiezingen. Naast Renzi geniet het voorstel de steun van de twee overige tenoren van de Italiaanse politiek: oud-premier Silvio Berlusconi en Beppe Grillo, de leider van de eurosceptische Vijfsterrenbeweging.

De optimistische sfeer binnen de Europese Unie zou een knauw krijgen.

Ferdi De Ville, docent Europese politiek (UGent)

De kans is dus groot dat opnieuw een Europees land verkiezingen zal organiseren in 2017. Italië komt zo op het lijstje waarop onder andere het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland figureren. Maar wat als populist Beppe Grillo, momenteel leider in de peilingen, die verkiezingen wint?

‘Dat zou geen goed nieuws zijn’, zegt Ferdi De Ville , docent Europese politiek aan de Universiteit Gent. ‘De interne eenheid en de optimistische sfeer binnen de Europese Unie, die een reactie zijn op de Verenigde Staten van president Donald Trump en de brexit, zouden een knauw krijgen.’

‘Schaarse feitenkennis’

Beppe Grillo stelt de euro in vraag. Zijn beweging pleit voor een referendum waarin de Italianen kunnen beslissen of ze al dan niet uit de eurozone stappen. De gouverneur van Italiaanse nationale bank waarschuwde woensdag nog voor de gevolgen van zo’n uitstap en klaagt de ‘schaarse feitenkennis’ van de eurosceptici aan.

‘De eurocrisis zou opnieuw kunnen oplaaien’, zegt De Ville. ‘Buitenlandse banken hebben immers te veel belangen in Italië. Ondanks het beleid van de Europese Centrale Bank blijven de markten zenuwachtig – dat zagen we nog na hun reactie op het succes van Marine Le Pen in de eerste stemronde in Frankrijk.’

Peter Bursens, expert Europese integratie aan de Universiteit Antwerpen, nuanceert enigszins. ‘Stel dat Grillo goed scoort, dan zal hij meer dan waarschijnlijk een coalitie moeten vormen. Die Europese soep zal dus niet zo heet gegeten worden. Zijn beweging is daarenboven een allegaartje aan ideologieën. De vraag is hoe zwaar haar eurosceptische standpunten doorwegen.’

‘We zien dankzij de brexit dat het daarenboven niet zo gemakkelijk is om ergens uit te stappen.’ Dat kan in Grillo’s nadeel spelen, zegt Bursens. Toch zijn er nog altijd externe factoren die kunnen wegen op de kiesstrijd.

‘Wat als de migratiecrisis terug opborrelt deze zomer? Of de financiële onrust in Griekenland opnieuw opflakkert?’ Daar kunnen eurosceptici garen bij spinnen.

De Vijfsterrenbeweging is een allegaartje aan ideologieën. De vraag is hoe zwaar haar eurosceptische standpunten doorwegen.

Peter Bursens, expert Europese integratie (UA)

De lijn van Macron

Na de brexit is Italië het op twee na grootste EU-land – zowel op vlak van bevolking als economie. De ontwikkelingen zullen dus met grote interesse gevolgd worden. ‘Maar al voor de brexit werd Italië als too big to fail beschouwd. Mocht Griekenland uit de eurozone gestapt zijn, zouden de gevolgen al bij al beperkt zijn gebleven. Voor de Italianen geldt dat niet’, aldus De Ville.

‘Door de verkiezingen te koppelen aan de Duitse hoopt Renzi te surfen op de pro-Europese golf van bondskanselier Angela Merkel. Daarmee wil hij aantonen dat de stembusslag niet enkel over Italië gaat, maar over de toekomst van de EU. Zo tracht hij kiezers terug te winnen van Beppe Grillo.’

Maar die tactiek is niet geheel zonder risico’s. ‘Hoe zal Renzi reageren wanneer Merkel haar campagneretoriek tegenover Zuid-Europa verhardt? Eigenlijk zit Renzi eerder op de lijn van Frans president Emmanuel Macron, die meer solidariteit bepleit.’

Binnen de regeringsploeg van premier Paolo Gentiloni (PD) rommelt het trouwens. De minister van Buitenlandse Zaken, Angelino Alfano, dreigt ermee de regering te laten vallen als de kiesdrempel niet wordt verlaagd. Alfano vreest dat zijn kleine partij uit de boot zal vallen bij de komende verkiezingen.

Toch heeft enkel president Sergio Mattarella de macht om het parlement te ontbinden. Volgens de Italiaanse krant Corriere della Sera zou hij er overigens voor kiezen om te wachten tot volgend jaar, wanneer de economie in rustiger vaarwater gekomen is.

De Italiaanse media gaan er in ieder geval van uit dat de stembusslag komend najaar zal plaatsvinden. Zo gaan we richting een nieuw cruciaal moment in het drukbezette verkiezingsjaar 2017.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content