Wereldbevolking zal weer krimpen

© Reuters

De bevolkingsexplosie van de voorbije eeuw heeft verregaande gevolgen voor onze planeet. Maar een dalende geboortetrend is ingezet, zegt Joseph Chamie, voormalig directeur van het Bevolkingsprogramma van de Verenigde Naties.

Blijft het wereldwijde geboortecijfer staan op iets meer dan twee kinderen per vrouw, het huidige cijfer, dan zal de wereldbevolking lichtjes blijven stijgen. Als de gemiddelde vrouw echter minder dan twee kinderen baart, zal de wereldbevolking afnemen.

Van 5 naar 2,1 kinderen

Een vruchtbaarheidsgraad van 2,1 geboortes per vrouw is bij een globale lage mortaliteit het zogenoemde vruchtbaarheidsvervangingsniveau, het punt waarop de groei van de wereldbevolking stabiliseert.

Ooit waren die geboortecijfers een heel stuk hoger. Aan het begin van de 20ste eeuw lag het aantal geboortes per vrouw gemiddeld op zes. Tegen 1950 was dat lichtjes gedaald naar 5 kinderen per vrouw, met slechts een handvol landen dat onder het vervangingsniveau zat.

Tijdens die periode hadden de meeste grote landen zoals Brazilië, China, Egypte, India, Mexico, Nigeria, Pakistan en Turkije gemiddeld zes geboortes per vrouw. In totaal 29 landen, waaronder Afghanistan, Ethiopië, Guatemala, Kenia, Iran, Irak en Syrië, hadden gemiddelde geboortecijfers van zeven kinderen per vrouw.

Ongeziene demografische uitbreiding

Als gevolg van die hoge vruchtbaarheid die hand in hand ging met lage sterftecijfers, groeide de wereldbevolking sterk aan tijdens 20ste eeuw, in het bijzonder tijdens de tweede helft. De wereldbevolking verviervoudigde van 1,6 miljard naar 6,1 miljard mensen, een ongezien demografisch fenomeen.

Een ander fenomeen is dat tijdens de afgelopen 50 jaar het globale vruchtbaarheidscijfer daalde tot 2,5 geboortes per vrouw.

In 1950 waren er nog 101 landen met een vruchtbaarheidsgraad van 6 of meer kinderen per vrouw, vandaag zijn dat er nog 12. Deze landen bevinden zich op twee na allemaal in Afrika ten zuiden van de Sahara.

De overgang van hoge geboortecijfers naar een niveau onder het vervangingsniveau werd een feit voor 75 landen, of bijna de helft van de wereldbevolking. Dat gold voor alle Europese landen en ook voor landen zoals Australië, Canada, Japan, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten. Maar ook ontwikkelingslanden zoals Brazilië, China, Costa Rica en Vietnam kenden een daling en kwamen uit onder het vruchtbaarheidsvervangingsniveau.

Dalende geboortecijfers

Wat betekent dat voor de toekomst van de mensheid? De trend geeft alleszins aan dat als landen eenmaal onder het vruchtbaarheidsvervangingsniveau zitten, ze daar niet meer opnieuw boven komen.

Verschillende landen met dalende geboortecijfers beschouwen dit als een bedreiging voor hun samenleving en hun economie en voeren een beleid dat vrouwen aanspoort om weer meer kinderen te krijgen. De geboorteprogramma’s met verlaagde belastingen, gesubsidieerde kinderopvang en bonussen, hebben voorlopig nog niet het beoogde doel bereikt.

Lage mortaliteit, urbanisatie, onderwijs, de beschikbaarheid van moderne voorbehoedsmiddelen en een algehele verbetering van het statuut van de vrouw zorgen voor een afname van het wereldwijde geboortecijfer.

Volgens berekeningen van de Verenigde Naties zullen tegen de helft van deze eeuw 139 landen onder het vruchtbaarheidsvervangingsniveau zitten. Deze landen samen zullen goed zijn voor drie vierde van de wereldbevolking. Tegen het einde van de eeuw zal dat aantal al gestegen zijn tot 184 landen en zal de globale vruchtbaarheid gedaald zijn onder twee geboortes per vrouw.

Sociaaleconomische ontwikkeling en een veranderende levensstijl van mannen en vrouwen in alle landen waar nog hoge geboortecijfers opgetekend worden, zullen er de komende decennia uiteindelijk voor moeten zorgen dat ook daar de geboortecijfers zullen dalen.

(IPS/MS)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content