‘Statiegeld zal mensen ertoe aanzetten hun eigen rommel op te ruimen op het strand’

Volgens Rob Buurman van Recycling Network Benelux ‘is het geen toeval dat de mooiste stranden liggen in landen waar een statiegeldsysteem bestaat voor plastic flessen en blikjes’.

“Wat een mooi strand!”. Wij hopen dat u dit veel zal horen deze zomer. Maar ook de kreet “oh, wat is dit een vuil strand” riskeert in de lucht te hangen. Een strand vol blikjes en plastic flesjes, het is de nachtmerrie van elke vakantieganger.

Het is geen toeval dat de properste stranden te vinden zijn in regio’s waar er een statiegeldsysteem voor plastic flessen en blikjes bestaat. We kennen het statiegeldsysteem trouwens al decennia in België. Het is van toepassing op kleine flesjes uit glas, zoals bierflesjes. Je brengt ze terug naar de supermarkt, en de supermarkt geeft je statiegeld terug.

Maar in Vlaanderen is er geen statiegeld op flesjes uit plastic, en ook niet op blikjes. Daardoor blijven deze lege verpakkingen rondslingeren. Wat waardeloos is, wordt achtergelaten in de natuur.

In Duitsland, Californië en Noorwegen zijn lege drankverpakkingen geld waard en gaan ze dus mooi terug naar de supermarkt. Geen enkele lege verpakking blijft achter. Resultaat: het strand is clean en iedereen is happy. Dat wil iedereen toch? Volgens ons hebben zelfs de CEO’s van Coca-Cola en Colruyt zelfs hun vakantiestrand liever zonder plastic rommel.

Iedereen ruimt zijn eigen rommel op

Waarom lobbyen veel grote bedrijven zo hard tegen statiegeld? Omdat ze vrezen dat ze minder megawinsten zullen maken. Ze hebben echter niet goed opgelet. De Duitse supermarktketens Aldi en LIDL zijn voorstander van statiegeld, juist omdat het een zeer kostenefficiënt systeem is. Ze zamelen veel meer waardevolle plastics en metalen in. Ze kunnen die vervolgens verkopen tegen hogere prijzen.

Een gelijkaardig verhaal geldt voor Fost Plus. Dat is de organisatie voor de inzameling van huishoudelijk verpakkingsafval, maar wordt eigenlijk gedomineerd door de grote verpakkingsproducenten. In een opiniestuk samen met de voedingsindustrie treedt Fost Plus op als spreekbuis voor enkele grote supermarkten en drankenproducenten.

De afvalorganisatie probeert de mensen bang te maken door te spreken van een “duurder” systeem, waarbij de drankprijzen zouden toenemen. Maar ze levert daar geen enkel bewijs voor. Sterker nog: een Amerikaanse studie naar statiegeld concludeerde dat dranken in Amerikaanse staten waar statiegeld verplicht is, niet duurder en soms zelfs goedkoper zijn dan dranken in andere staten.

Terwijl je bij statiegeld gewoon je geld terugkrijgt, lopen de kosten van het zwerfvuil hoog op. De opruiming van al het zwerfafval gebeurt nu door de steden en gemeenten. Zo komt de factuur uiteindelijk terecht bij iedereen die gemeentebelasting betaalt, u dus.

Uit een studie die in april uitlekte, blijkt dat de opruimkosten van zwerfvuil trouwens zijn gestegen van 60 miljoen naar 103 miljoen euro. Dat is 16 euro per Vlaming. Ondertussen bestaat 40% van het zwerfvuil uit flesjes en blikjes. Tel uit uw winst als het alternatieve statiegeldsysteem wordt ingevoerd.

Je eigen rommel opruimen, het is iets dat we zelfs de kleinste kinderen proberen bij te brengen. De drankenproducenten moeten beseffen dat wie een rommeltje achterlaat, zelden de populairste is. Dat geldt in een familie. Het geldt ook voor bedrijven.

Zwerfvuil stoort steeds meer mensen

Want zwerfvuil maakt niet alleen onze mooie stranden vuil. Zeedieren raken verstrikt in de plastic troep. Koeien kwetsen zich aan blikjes. Vissen eten de plastic partikels op, waardoor ze op ons bord en in ons lichaam terechtkomen.

Wat er met de drankverpakkingen moet gebeuren, wordt dan ook een hot topic. Onze Vlaamse landbouwers protesteren tegen het vele zwerfvuil dat slecht is voor hun koeien. Steeds meer mensen zijn milieubewust en willen dat hun afval efficiënt gerecycleerd wordt.

De studies over de plastic soep in de oceaan doen het bewustzijn toenemen. Zaterdag start de Nederlandse surfer Merijn Tinga met een afvaart van de Rijn om de vervuiling van de Europese rivieren door plastic producenten aan te klagen. Hij doet dat onder de naam van ‘Plastic Soup Surfer’ en op een surfboard gemaakt van… plastic flesjes die van de straat zijn opgeraapt.

Het belang van afvalrecuperatie wordt ook groter doordat de grondstoffen steeds schaarser, en dus waardevoller worden. Sommige vuilnisbelten worden stilaan gezien als goudmijnen, door alle waardevolle metalen en andere grondstoffen die erin zitten. Het recyclen van grondstoffen wordt ’the next big thing’ voor de economie van de toekomst, met alle jobcreatie die erbij hoort.

Vlaanderen en België riskeren de boot te missen. In Nederland is demissionair staatssecretaris Sharon Dijksma de invoering van een statiegeldsysteem aan het bekijken. Dit jaar nog wil ze beslissen. In Vlaanderen kijkt bevoegd minister Joke Schauvliege (CD&V) echter de kat nog uit de boom. Daardoor riskeert Vlaanderen de tendens naar properder landschappen te missen. En ook de knowhow over recycling en de jobs die erbij horen.

Het huidige systeem is ook niet eerlijk. Het is niet eerlijk dat de Vlamingen samen 103 miljoen euro per jaar betalen omdat de industrie per se geen statiegeld wilt. Het is ook stuitend dat onze mosselen vol plastics zitten omdat plastic flesjes in het milieu terecht komen. Niemand die kan zeggen wat het effect hiervan is op de gezondheid.

Het strand uit het reclamespotje

Er zijn dus vele goede redenen om van de stroom van flesjes en blikjes tweerichtingsverkeer te maken. Het statiegeldsysteem doet precies dat. De blikjes en flesjes gaan terug naar de supermarkt. Dat spaart dure vuilniskarren uit die nu nog door de gemeente, en dus de belastingbetaler, worden betaald.

Als de drankenproducenten zouden meewerken aan een meer efficiënte stroom van verpakkingen en properder stranden kan het hun imago verbeteren. Om het in hun taal te zeggen: werk alstublieft mee om onze echte stranden in Vlaanderen te doen lijken op, wel, de stranden in uw reclamespotjes.

Als de Vlaamse regering en Joke Schauvliege het statiegeldsysteem eindelijk invoeren, zullen de lege blikjes en flesjes terugkeren naar waar ze horen: de supermarkt en de drankenproducent. Zodat we dan eindelijk allemaal kunnen genieten van een prachtig proper strand.

Rob Buurman, Algemeen directeur van Recycling Netwerk Benelux