Is bamboe de redding van Afrika?

Afrika ontbost elk jaar een oppervlakte zo groot als Zwitserland. De snelle opkomst van bamboeplantages als alternatief stemt milieuactivisten tevreden. Mensenrechtenactivisten zijn sceptisch. “De plantages zijn niet in handen van lokale boeren.”

De snelle ontbossing van Afrika is een van de grootste uitdagingen waar het continent tegenwoordig mee moet afrekenen.

Volgens het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) verliest Afrika jaarlijks meer dan 4 miljoen hectare aan bos. Dat is vergelijkbaar met de oppervlakte van Zwitserland.

Ontbossing is verantwoordelijke voor een vijfde van de wereldwijde CO2-uitstoot.

Grassoort

De razendsnelle ontbossing betekent ook een kans voor de bamboesector. Bamboe is een houtachtige grassoort die erg snel groeit en in een seizoen tot volle wasdom kan komen.

Multinationals als EcoPlanet Bamboo hebben hun activiteiten uitgebreid naar Afrika waar het bamboe als milieuvriendelijk alternatief promoot voor de houtverwerkingsindustrie die momenteel afhankelijk is van de houtoogst uit de natuurlijke bossen in Afrika.

Volgens het bedrijf en enkele Afrikaanse milieuactivisten kan commercieel geteelde bamboe een oplossing bieden voor de schadelijke effecten van ontbossing en landdegradatie. Als bamboe gekweekt wordt op land dat voor weinig andere zaken in aanmerking komt, kan het volgens hen sterk bijdragen tot het herstel van het ecosysteem.

“Bamboe helpt ook bij de bestrijding tegen de klimaatverandering vanwege zijn vermogen om CO2 te absorberen en op te slaan. De planten zijn ook een nuttige bron van hout waardoor het kappen van inheemse bomen sterk kan afnemen, vooral in de dichtbevolkte gebieden waar de vraag naar hout voor de bouw erg hoog is”, zegt Happison Chikova, een milieuactivist uit Zimbabwe.

Sceptisch

Is bamboe werkelijk het wondermiddel dat de ontbossing in Afrika kan voorkomen? Mensenrechtenactivisten zijn eerder sceptisch.

“Bamboeplantages zijn zeker een goed idee”, zegt mensenrechtenactivist Terry Mutsvanga. “Alleen leiden ze ook tot de angst dat de snelle opbrengsten arme Afrikanen zal verleiden om hierin te investeren in plaats van in de voedselteelt.”

Mutsvanga vreest dat kleine duurzame boerderijen zullen verliezen van de grote, buitenlandse exportgerichte bedrijven die er op uit zijn om zoveel mogelijk plantages te installeren. Zijn vrees wordt gedeeld door Nnimmo Bassey van de ecologische denktank Health of Mother Earth Foundation.

“Niemand kan bamboeplantages voorstellen als een serieuze oplossing voor de Afrikaanse ontbossing”, zegt hij. “Jammer genoeg zien ook de Verenigde Naties bamboeplantages als een evenwaardig alternatief voor bossen. Dat is vertrekken vanuit een foute premisse die plantage-eigenaren echter wel het forum biedt om hun acties positief voor te stellen.”

“Als we het erover eens zijn dat bossen plaatsen zijn met een heel rijke biodiversiteit, is het duidelijk dat een plantage niet dezelfde rol kan vervullen,” zegt Bassey.

Voormalige ananasplantage

Bamboe wordt vandaag geteeld door kleine boerengemeenschappen. De Mount Selinda Women’s Bamboo Association in Zimbabwe kreeg bijvoorbeeld financiële steun van het Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling (IFAD), dat bamboe aanprijst als het “armemensenhout”.

Verder roemt het IFAD de bijdrage van bamboe in de strijd tegen de armoede en stelt het dat het materiaal ook kan gebruikt worden in de vervaardiging van boten, keukengerief, houtskool en schoenen.

Op dit moment bouwt EcoPlanet Bamboo een voormalige ananasplantage om tot een bamboeveld in de Zuid-Afrikaanse Oost-Kaap, voor de productie van bio-houtskool voor de lokale markt en voor export.

Dit soort acties baart milieuactivist Bassey grote zorgen. Hij vraagt zich af of de grond effectief onbenut was zoals het bedrijf beweert.

EcoPlanet Bamboo zelf beklemtoont dat het geen landbouwgrond omzet naar plantages als de voedselzekerheid hierdoor in het gedrang komt. “Wij zetten enkel gedegradeerde grond om naar gecertificeerde bamboeplantages, bloeiende ecosystemen die jaarlijks hout afleveren zonder aan ecologische integriteit te verliezen”, zegt Troy Wisemande ceo van EcoPlanet Bamboo.

Bassey, die vindt dat buitenlandse investeringen in Afrikaanse grondstoffen niet altijd in het belang van Afrika zijn, is niet onder de indruk van deze bewering.

“De plantages zijn niet in handen van de zwakken in onze samenleving”, zegt hij. “Ze zijn eigendom van bedrijven of rijke individuen met sterke economische en soms politieke connecties. Dat betekent verlies van terrein en van inkomsten voor de lokale bevolking.” (IPS/Jeffrey Moyo)