Hoe zou het nog zijn met… de ijsbeer?

Vandaag is het de Internationale Dag van de ijsbeer, een dag die essentiëler is dan ooit. Terwijl natuurbeschermers aandacht vragen voor de bescherming van de koning van de noordpool, ziet het echter meer en meer naar uit dat we de dieren binnen enkele jaren op de lijst van uitgestorven diersoorten mogen schrijven. En dat door de schuld van de mens.

Het is haast onmogelijk om geen fan te zijn van de Ursus maritimus, in de volksmond beter bekend als de ijsbeer of poolbeer. Het noordpoolroofdier dat gekend staat voor zijn witte glanzende vacht heeft anno 2016 veel van die glans verloren, en staat al klaar als conceptbericht in de lijst van uitgestorven diersoorten.

Binnen een kleine maand is het vijf jaar geleden dat we afscheid namen van ’s werelds meest bekende ijsbeer: Knut, der Kleine Eisbär. Het dier bezweek op vierjarige leeftijd in de Berlijnse zoo aan een virusinfectie op 19 maart 2011. Knut viel na eindeloos rondjes draaien in het water en verdronk, een gebeurtenis die zelfs doordrong tot in onze kranten.

Beter nooit geboren

Dierenbeschermers uitten toen heel wat kritiek op de Berlijnse zoo. Ze vermoedden dat de levensomstandigheden van Knut aan de basis lagen van zijn dood. Omdat de zoo geen natuurlijke omgeving is, krijgen ijsberen geen kans om zich volledig te ontwikkelen met heel wat gedragsproblemen als gevolg. Bovendien exposeerde de zoo Knut als entertainmentobject en bracht hij heel wat geld in het laatje. Volgens sommigen was het leven van Knut zelfs gewoonweg beroerd en was hij beter nooit geboren geweest.

Leven in het wild is echter niet altijd beter voor de onfortuinlijke dieren: de klimaatopwarming kost steeds meer berenlevens. Omdat het zee-ijs smelt en de zeespiegel stijgt, wordt het voor de pooldieren steeds moeilijker om te jagen. De ijsbeer gebruikt het ijs om zijn prooien te benaderen.

‘De ijsbeer is gedoemd om een soort te worden die we uitsluitend zullen kennen van natuurdocumentaires’, stelde bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans nog in november. ‘Het heeft geen zin om hier te verwijzen naar de darwiniaanse aanpassingsmechanismen, want die schieten voor langlevende soorten als de ijsbeer schromelijk te kort om ze snel genoeg te laten reageren op veranderingen die wij in hun leefmilieu introduceren. De klimaatverandering die wij in de hand werken is veel te drastisch om opgevangen te kunnen worden door natuurlijke selectie.’

IJsbeer op het menu

En zo is het roofdier het campagnebeeld geworden van strijders tegen de opwarming van de aarde. De International Union for Conservation of Nature (IUCN) verkondigde in een recent rapport dat nog eens 30 procent van de ijsberen tegen 2050 uit zal sterven. Er zouden naar schatting nog zo’n 22.000 à 31.000 exemplaren leven.

Creatief handelen, dat is nu de kerntaak van de ijsbeer. Waar vroeger zeehonden als vaste kost golden, schotelen ijsberen hun jongen nu ook bijvoorbeeld dolfijnen voor. Als dat niet volstaat, zetten ze zelf hun eigen jongen op het menu, zo bleek uit een filmpje dat expeditieleden van National Geographic maakten.

‘De grizzlybeer zal het wel goed doen, want die zou zijn areaal naar het noorden kunnen uitbreiden door het smelten van sneeuw en ijs. Zoals altijd en overal zijn er zowel winnaars als verliezers in een veranderingsproces’, maakte Draulans nog een kanttekening.

Of we de ijsbeer binnen veertig jaar nog zullen kennen, zal bepaald worden door de mens. Als het klimaat op deze manier blijft opwarmen, liggen de kaarten bijzonder slecht voor de koning van de noordpool. Tot dan blijft hij zenuwachtig ijsberen in de hoop op beterschap.

Jorik Leemans