Om te illustreren ‘hoe onze wegwerpcultuur ons paradijs verandert in een kerkhof’, trok journalist Nick Paton Walsh voor de Amerikaanse nieuwszender CNN naar Midway, een atol pal in het centrum van de zogenoemde Great Pacific Garbage Patch, de gigantische, door stromingen gevormde vuilnisbelt die in het Noorden van de Stille Oceaan drijft. De belt staat bekend als ‘plasticsoep’ en symboliseert de funeste impact van de mens op de aarde. Terwijl Walsh op het idyllische strand van Midway staat, droomt hij weg – tot hij naar beneden kijkt, en een motorhelm, het hoofd van een etalagepop, het handvat van een paraplu en een sandaal aan zijn voeten ziet liggen. ‘Als we zo doorgaan’, zegt hij, ‘zal de plasticsoep in 2050 meer wegen dan het visbestand in onze oceanen.’
Heeft Walsh gelijk? Volgens de website van CNN leunt zijn stelling op een rapport van de Ellen MacArthur Foundation, een Britse denktank die de circulaire economie promoot. In The New Plastics Economy, een rapport dat de denktank in 2016 uitbracht, staat dat de oceanen in 2050 minstens 812 miljoen ton vis zullen bevatten, tegenover minstens 850 miljoen ton plastic. De auteurs vertrokken voor hun berekening van een schatting van de huidige toestand door de Amerikaanse milieuvereniging Ocean Conservancy.
Professor Colin Janssen van het Laboratorium voor Milieutoxicologie en Aquatische Ecologie (UGent) doet al jaren onderzoek naar het afval in de oceanen. Als we hem vragen om hoeveel plastic het vandaag precies gaat, moet hij ons het antwoord schuldig blijven. ‘Wetenschappers zijn er nog niet uit, vrees ik. En wie er toch cijfers op plakt, gokt – ook de basisgetallen in het rapport van de Ellen MacArthur Foundation overtuigen me niet. Over één ding bestaat wel een consensus: elk jaar belandt tussen de 5 en 12 miljoen ton plastic in zee. Er zijn wereldwijd al vijf draaikolken waar plastic geconcentreerd zit.’
‘We zullen nooit weten hoeveel plastic er wereldwijd ronddobbert’, bevestigt marien bioloog Jan Andries van Franeker (Wageningen University & Research). ‘Een fractie van die gigantische hoop is meetbaar, omdat ze op de oppervlakte drijft. De rest verdwijnt in sedimenten, zinkt naar de bodem, spoelt aan op de kusten, verkleint tot microdeeltjes of wordt door dieren opgegeten.’ Kunnen we ons dan wel uitspreken over de stand van zaken in 2050? ‘Nee. Ten eerste gaat de Ellen MacArthur Foundation ervan uit dat de mens tegen dat jaar niet zal ingrijpen. Ten tweede onderschat de denktank de hoeveelheid vis schromelijk.’
Volgens beide experts moeten we ons vooral concentreren op de gevolgen van de plasticvervuiling voor de ecosystemen en de mens. Colin Janssen: ‘De plasticsoep heeft al grote negatieve gevolgen voor zeker 700 diersoorten, omdat ze het plastic inslikken, erin verstrengeld raken enzovoort. Jaarlijks worden daardoor zeker een miljoen dieren getroffen.’ En Jan Andries van Franeker besluit: ‘We moeten het probleem bij de bron aanpakken. Door, als individuele consumenten, gewoon geen plastic meer te kopen dat voor eenmalig gebruik bestemd is. Maar ook bedrijven hebben een verantwoordelijkheid: hoe meer maatregelen zij nemen, hoe beter.’
*Journalist Nick Paton Walsh in de CNN-reportage ‘Plastic Island’.
CONCLUSIE
Beide geconsulteerde experts bevestigen dat het plastic in onze oceanen een groot en groeiend probleem is, maar de stelling van Nick Paton Walsh kan volgens hen niet worden hardgemaakt. Daarom beschouwen we ze als onwaar.
ONWAAR
Door Thomas Verbeke, illustratie Fred
