ESA spoort muggen op vanuit de ruimte

Aan de hand van gegevens op het terrein en observaties van satellieten brengt het ESA de muggenpopulaties en besmettingsrisico’s zo exact mogelijk in kaart.

Aan de hand van gegevens op het terrein en observaties van satellieten brengt het ESA de muggenpopulaties en besmettingsrisico’s zo exact mogelijk in kaart. Muggen zijn verantwoordelijk voor de verspreiding van onder meer malaria en dengue.

“We proberen zo exact mogelijke kaarten te maken, vooral van de vectoren van ziektes zoals malaria, dengue en West-Nijlkoorts”, zegt Michiel Kruijff, beheerder van het Vecmap-programma van het ESA.

Vecmap, dat gecoördineerd wordt door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in Nederland, brengt veel technologieën samen die muggen in kaart kunnen brengen, zegt RIVM-entomoloog Marieta Braks. “Het is de bedoeling informatie op het terrein over verdachte sleutelregio’s samen te brengen – temperaturen, vochtigheidsgraad, aanwezigheid van stilstaand water – en die over te brengen naar het wereldwijde systeem voor satellietnavigatie, en ze samen te voegen met andere gegevens, zoals de kans op regen, gegevens over wind, en de morbiditeitsgraad van de pathologie.”

Al die informatie wordt in centrale gegevensbanken verwerkt en geanalyseerd. Een van die sleutelzones is de Zuid-Franse kust. In september 2010 werden daar twee endemische gevallen van dengue vastgesteld, mensen die de ziekte ter plaatse hebben opgelopen door beten van besmette muggen.

In het noorden van Italië werden vorig jaar verschillende gevallen van dengue en chikungunya vastgesteld, maar wellicht is de besmetting elders gebeurd.

Proeffase in België en Nederland

De proeffase van Vecmap ging in november 2009 van start in Frankrijk, Italië, België, Nederland, Groot-Brittannië en Zwitserland. Vorig jaar werd de proeffase geëvalueerd. Nu begint de derde fase: de muggenpopulaties worden volledig in kaart gebracht, en tegelijk wordt de economische leefbaarheid van het project getest. Er komen ook proeven in Benin en Frans-Polynesië.

Tropische ziektes zoals dengue, chikunguny en Nijlkoorts hebben zich in korte tijd ontpopt tot bedreigingen waar Europese gezondheidssystemen niet meteen een oplossing voor hebben. “We weten zeer weinig over de verspreiding van zulke ziektes en hun vectoren”, zegt Kruijff. Waar dit soort ziektes voorkomt, hangt af van veel factoren die op elkaar inwerken, onder meer de verspreiding van de muggen, de bevolkingsdichtheid, het klimaat, de luchtstromen, de accumulatie van stilstaand water en het gebruik van grond en vegetatie.

Door het internationale verkeer van personen en goederen en de klimaatwijziging kunnen exotische soorten zich bovendien in nieuwe regio’s vestigen, waar ze geen natuurlijke vijanden hebben.

Satelliet

“In zulke gevallen maakt de technologie van satellietmapping en telecommunicatie een integrale identificatie mogelijk van de gebieden waar de muggen in grote aantallen voorkomen, van de klimaatomstandigheden, de seizoenstendensen en andere variabelen die tot een noodsituatie voor de openbare gezondheid kunnen leiden”, zegt Kruijff.

Volgens Kruijff is er nood aan “kaarten die tonen waar de muggen gedetecteerd werden, in welke richting ze zich bewegen, welke factoren die hun groei beïnvloeden op een bepaald moment detecteerbaar zijn, en wanneer de populaties in kwestie hun maximale capaciteit bereiken.”

Met zulke kaarten zou het mogelijk zijn preventieve campagnes op te zetten en zo een epidemie te voorkomen, of therapeutische programma’s op te zetten als een epidemie uitgebroken is. (IPS)