Beestenboel: de modderkruiperpopulatie herstelt zich in Vlaanderen dankzij waterzuivering

© iStock
Dirk Draulans
Dirk Draulans Bioloog en redacteur bij Knack.

Ondanks zijn naam is de modderkruiper een visje dat graag op schone bodems leeft en zuiver water nodig heeft.

De kleine modderkruiper overleeft uitsluitend in zuiver water, hoewel zijn naam anders doet vermoeden. Hij is heel slank, wordt zelden 10 centimeter groot en heeft een kleine rugvin midden op zijn lijf. Met zijn borstvinnen kan hij een beetje steunen – typisch voor visjes die graag op de bodem rusten. Zijn lichaam is opgefleurd met een aantal overlangse lijnen van bruin in diverse schakeringen. Het opvallendst zijn de reeks donkere vlekken op zijn flanken. Het diertje wordt mooier naarmate je er langer naar kijkt.

In de vorige eeuw zijn de populaties van de kleine modderkruiper in Vlaanderen gecrasht, vooral als gevolg van watervervuiling. Maar ook voor deze soort loonde waterzuivering: vanaf de jaren 1990 namen de populaties weer toe. Er is ook meer aandacht voor een visvriendelijk beheer van beken en rivieren. Op veel plaatsen zijn die uit het betonnen keurslijf gehaald dat ze tot open buizen degradeerde, in een desastreuze poging om het landschap ‘efficiënter’ te maken – voor de mens, welteverstaan. Voor veel andere dieren was het een ramp.

De voornaamste bedreiging voor het welzijn van de kleine modderkruiper komt momenteel uit de natuur zelf

‘Het gaat steeds beter met de kleine modderkruiper in Vlaanderen’, zegt visbioloog Alain Dillen van het Agentschap voor Natuur en Bos. Enkele weken geleden vestigde hij een record door in een waterpartij in het Waasland liefst 69 kleine modderkruipers op 100 meter te vangen – de diertjes worden na de meting weer in het water gezet. Waar dat precies was, wordt niet bekendgemaakt: hoewel de kleine modderkruiper een beschermde soort is, zijn er mensen die hem graag in hun aquarium hebben.

Naast het Netebekken in de Kempen zijn de Waaslandpolders altijd een bolwerk van kleine modderkruipers geweest. In West-Vlaanderen bouwt zich een populatie uit, volgens Dillen door kolonisatie vanuit een aantal beken in Frankrijk, waarin het water altijd zuiverder is gebleven dan bij ons. Nu het IJzerbekken steeds schoner wordt, krijgt het visje ook daar kansen.

De voornaamste bedreiging voor het welzijn van de kleine modderkruiper komt momenteel uit de natuur zelf. Het gaat niet om reigers of snoeken, wel om een andere modderkruiper uit Centraal-Europa, die zijn leefgebied uitbreidt. ‘In het oosten van Vlaanderen raken de leefgebieden van de twee soorten elkaar, waardoor er een grote mate van hybridisatie is’, vertelt Dillen. ‘In Limburg zijn veel modderkruipers hybriden, in de provincie Antwerpen zijn de populaties gemengd. Alleen aan de westkant van de Schelde vinden we nog genetisch zuivere populaties van onze kleine modderkruiper.’

Bizar is dat de hybriden zich ongeslachtelijk kunnen voortplanten, door een soort klonen van zichzelf te maken, maar ze hebben daarvoor sperma van een zuivere soort nodig – anders gaan de eitjes zich niet delen. Dat is dus zaadoverdracht zonder bevruchting, louter als signaal van: het is goed, begin er maar aan. De mannetjes van een modderkruiper kunnen zich als een slangetje rond een vrouwtje kronkelen, om er zeker bij te zijn als ze haar eitjes lost. Als zo’n mannetje rond een hybride hangt, plant hij zichzelf niet voort: hij bevordert uitsluitend haar voortplanting. Daar zal hij zich niet bewust van zijn, anders zou hij het niet doen. Zo houdt hij de hybride populatie levensvatbaar. De hybriden zijn een levend bewijs van het feit dat de natuur graag met onze biologische wetten speelt.

Partner Content