Beestenboel: ‘De karekiet ziet het verschil niet tussen zijn eigen jongen en de monsterlijke koekoek’

Het is een onopvallend bruin vogeltje met een kenmerkende, maar nooit uitbundige zang. Toch heeft de kleine karekiet interessante kantjes.

Een van de weinige zangvogels die in augustus nog met jongen kunnen zitten, is de kleine karekiet. De reeks korte krakende tonen die zijn gezang vormen (ker ker ker trit trit …) en die de inspiratie boden voor de naam karekiet, kun je ook later op het jaar horen dan veel ander vogelgezang. Gelukkig heeft de kleine karekiet van die krakende tonen iets melodieus gemaakt.

Het broedseizoen van de soort duurt lang. Daar zijn meerdere redenen voor. Om te beginnen is de kleine karekiet een trekvogel die in Afrika overwintert en daarna geen haast maakt om noordwaarts te vliegen, hoewel er aanwijzingen zijn dat de globale klimaatopwarming zijn aankomst in onze streken bespoedigt. Vanaf eind april kunnen hier kleine karekieten opduiken, maar sommige vogels treuzelen onderweg en arriveren veel later.

Voorts broedt de vogel bijna exclusief in riet. Oud of jong riet, grote of kleine rietkraag, vijver in natuurreservaat of onnozel plasje in industriegebied: de kleine karekiet is er tevreden mee. Maar veel riet wordt gemaaid, zeker langs grachten en beken, waardoor hij soms moet wachten tot de stengels sterk genoeg zijn om er een nest in te kunnen hangen.

De karekiet broedt in een mandje dat hij rond rietstengels vlecht. Meestal legt een koppel vier eitjes, die al na een tiental dagen uitkomen. De jongen doen er zelden meer dan twaalf dagen over om het nest te verlaten. Dat snelle vertrek heeft te maken met het feit dat een rietnest niet echt stabiel is: een windvlaag of onweer kan een rietkraag zo teisteren dat een nest verloren gaat. Als dat gebeurt, beginnen veel karekieten gewoon opnieuw.

Het nest is ook een geliefd doelwit voor vogeleters, zowel zoogdieren als andere vogels. Als eitjes of jongen verorberd worden, zit er weer niets anders op dan te herbeginnen. De kleine karekiet is bovendien een van de belangrijkste slachtoffers van de koekoek in ons land. Die dumpt een ei in een karekietennest, waarna de jonge schreeuwlelijk de eitjes of jongen van de karekiet uit het nest werkt om alle eten voor zich te hebben. Het blijft absurd dat een karekiet niet het verschil ziet tussen zijn jongen en de monsterlijke koekoek, die al snel een stuk groter wordt dan zijn gedwongen adoptieouders.

Mogelijk is die gebrekkige kinderherkenning een aanpassing om de gevolgen van vrouwelijke ontrouw te maskeren. Karekieten worden als monogaam omschreven, wat in de vogelwereld meestal betekent: sociaal monogaam, genetisch polygaam. Een vrouwtje kan zich laten bevruchten door andere mannetjes als haar wettelijke wederhelft niet oplet. Die doet wel zijn best om concurrenten op een afstand te houden en zijn wulpse vrouwtje tot de orde te roepen, maar hij kan haar niet de godganse dag in de gaten houden.

Eenmaal de jongen er zijn, maakt het niet uit of er kroost van een andere man tussen zit: de vader doet even hard zijn best voor alle bedelende bekjes. Het vrouwtje lijkt zich evenwel minder in te spannen als ze zich door een andere man heeft laten bevruchten. Misschien gaat ze er dan van uit dat haar jongen het niet zo geweldig zullen doen, omdat ze met een halve sukkelaar zit opgescheept. Je gaat niet ergens zwaar in investeren als veel erop wijst dat je inspanningen verloren moeite zullen zijn.