BEESTENBOEL

© CHEESE! photography

Bioloog Dirk Draulans zoomt elke week in op een opvallend specimen in de Vlaamse natuur – de mens uitgezonderd. Deze week: de eekhoorn.

De eekhoorn is niet langer louter een bosdiertje: hij breidt zijn leefgebied uit naar tuinen, waardoor steeds meer mensen de schattige pluimstaart te zien krijgen. Maar weinig mensen beseffen dat onze eekhoorns ziektegevoelig zijn. De populatie van de eekhoorn is onderhevig aan crashes, te vergelijken met die van de Europese bevolking in de middeleeuwen, toen de pest en de pokken hun intrede deden.

In de jaren 1960 crashte onze eekhoornpopulatie door een virus dat verwant is aan het virus dat bij konijnen myxomatose veroorzaakt. Het duurde tot de jaren 1990 voor de populatie hersteld was. Maar wetenschappers blijven bezorgd. In 2014 was er in Nederland een verontrustende sterfte van eekhoorns als gevolg van besmetting met de toxoplasmoseparasiet die via katten wordt verspreid. Gelukkig leidde het niet tot een drama. Af en toe wordt er ook een soort lepra bij eekhoorns gesignaleerd, voorlopig eveneens zonder erg.

Wel een drama is wat in Groot-Brittannië gebeurt: daar wordt de rode eekhoorn gedecimeerd door de uit Noord-Amerika ingevoerde grijze eekhoorn. Rijke landeigenaren die blijkbaar niet tevreden waren met de originele eekhoorn, hebben de buitenlandse soort anderhalve eeuw geleden geïmporteerd. De grijze eekhoorn breidde zich in sneltreinvaart uit. Het Britse bestand wordt nu op 2,5 miljoen grijze eekhoorns geraamd, tegen amper 150.000 rode – dat laatste is een fractie van het oorspronkelijke aantal.

De overmacht van de grijze eekhoorn is, volgens een verslag in Science, toe te schrijven aan twee factoren. Om te beginnen is hij beter in staat eikels te verteren dan de rode, waardoor hij meer energie uit onze loofbossen haalt. Bovendien is hij drager van een parapoxvirus waar hij zelf weerstand tegen heeft, maar onze rode eekhoorn niet. Die sterft massaal na contact met de grijze eekhoorn, omdat het virus makkelijk van de ene soort naar de andere overspringt.

Het is natuurlijk niet de bedoeling dat een virus zijn slachtoffers zo snel doodt dat het zijn eigen overlevingskansen in gevaar brengt. Maar omdat het parapoxvirus de grijze soort als uitvalsbasis behield, hoefde het daar niet voor te vrezen. Het gevolg was dat de sowieso al kwetsbare rode eekhoorn zo goed als weerloos was, hoewel er sinds kort signalen opduiken dat hij stilaan weerstand tegen het virus ontwikkelt. Het verhaal lijkt een omgekeerde versie van dat van de Europese kolonisten in Amerika, die met de pokken en andere ziektekiemen die ze meebrachten massale sterfte veroorzaakten onder de indianen.

Biologen zijn er als de dood voor dat de grijze eekhoorn de sprong naar het Europese vasteland zou maken. In Italië is er al een bolwerk, omdat dierenrechtenactivisten meteen naar de rechter zijn gestapt om de verdelging van een kleine populatie uitgezette diertjes tegen te houden. In ons land wordt de soort slechts af en toe gespot, waarna er meestal snel opgetreden wordt om de diertjes te vangen. Zo wil men vermijden dat de allochtone eekhoorn ook bij ons de autochtone naar het leven gaat staan. De angst voor een Amerikaanse invasie is groot in de wereld van Europese eekhoornliefhebbers.

De angst voor een Amerikaanse invasie is groot in de wereld van Europese eekhoornliefhebbers.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content