Al Gore met een Inconvenient Sequel: ‘Trump is de kinderziekte van een nieuw politiek tijdperk’

Elf jaar na Oscarwinnaar An Inconvenient Truth heeft Al Gore een nieuwe documentaire over de klimaatopwarming én een nieuwe vijand. Een gesprek met de Amerikaanse ex-vicepresident, Nobelprijswinnaar en milieuactivist over An Inconvenient Sequel: Truth to Power. ‘Zelfs Donald Trump kan nooit op tegen Moeder Natuur.’

In 2006 scoorde Al Gore, toen net met politiek pensioen, een verrassende bioscoophit met de documentaire An Inconvenient Truth. De man die in 2000 de presidentsverkiezingen pas na diverse hertellingen van de Republikein George W. Bush had verloren, waarschuwde daarin voor de gevolgen van het broeikaseffect. Hij deed dat aan de hand van alarmerende statistieken, aangevuld met beelden van razende orkanen, metershoge vloedgolven en smeltende ijskappen. De kernpunten van dat wetenschappelijk onderbouwde betoog? Eén: de aarde is in ijltempo aan het opwarmen. Twee: de mens is daar verantwoordelijk voor. Drie: er valt wel degelijk wat aan te doen.

Elf jaar later deelt zo ongeveer iedereen die visie, behalve enkele rabiate klimaatsceptici en hun nieuwe mascotte: de huidige Amerikaanse president Donald Trump. Die deed de klimaatopwarming al meermaals af als ‘een hoax’. Het was geen grote verrassing toen hij aankondigde dat de Verenigde Staten het klimaatakkoord van Parijs toch niet zouden honoreren. In die zin had Al Gore, die dat akkoord mee onderhandeld heeft, An Inconvenient Sequel: Truth to Power amper beter kunnen timen. Veel meer dan de eerste film draait de sequel om Gore zelf. Je ziet hem op tournee, op zijn ranch in Nashville, Tennessee en in de coulissen van de klimaatconferentie van Parijs in 2015. Maar de kernboodschap blijft: de klimaatopwarming moet stoppen – en wel nu.

Ten tijde van An Inconvenient Truth zei u in Knack: ‘Als we zo verder gaan, zullen we binnen tien jaar het point of no return hebben bereikt.’ Waar staan we ondertussen?

Al Gore: Het goede nieuws is: in de laatste drie jaar hebben we de emissiewaarden zowel in de VS, Europa als China zien dalen. En wereldwijd zijn ze gestabiliseerd. Het slechte nieuws is dat de voorspellingen die wetenschappers tien jaar geleden deden te optimistisch zijn gebleken. Het is niet meer vijf maar vier voor twaalf. Toch draagt An Inconvenient Sequel een hoopvolle boodschap uit. Die luidt: we hebben nu wél de oplossingen. Hernieuwbare energie werkt, bijvoorbeeld. En die oplossingen worden stilaan ook op globale schaal toegepast. We evolueren alleen nog niet snel genoeg. Mensen moeten druk blijven zetten op hun politici: ‘Verhoog het tempo van jullie inspanningen!’

Levert dat concrete resultaten op?

Gore: Absoluut. India heeft nu al besloten om de percentages aan zonne- en windenergie drastisch en op korte termijn te verhogen. Hetzelfde zie je in China. Vroeger waren dat de lastigste leerlingen van de klimaatklas, vandaag gaan ze sneller dan iedereen voor mogelijk hield. In de film vergelijk ik het met wat er gebeurde toen mobiele telefoons werden geïntroduceerd: ontwikkelingslanden hadden een minder ontwikkeld kabelnetwerk, waardoor ze zich onmiddellijk op de nieuwe technologie konden storten. Tegenwoordig wordt er meer mobiel gebeld in de arme landen dan in de rijke. Ga naar Tanzania en je ziet Masai-krijgers met hun smartphone hun zaakjes regelen, want in de savanne liggen geen telefoonlijnen. Hetzelfde fenomeen zie je met zonne- en windenergie.

Hoe kijkt u naar een fenomeen dat het voorbije jaar van Europa naar Amerika is overgeslagen: het populisme? Dat gaat meestal hand in hand met klimaatscepsis.

Gore: Ja, maar dat baart me geen zorgen. De progressieve krachten staan sterker dan ik ooit heb meegemaakt. In Frankrijk haalde Emmanuel Macron (La République en marche!) het makkelijker dan gevreesd van Marine Le Pen (Front National). In Oostenrijk zagen we een nipte overwinning van links. In Nederland raakte Geert Wilders (PVV) niet in de regering. En in de VS? Daar zie je een politieke variant op een bekende wet uit de fysica: voor iedere actie is er een gelijkwaardige en tegenovergestelde reactie. Donald Trump mag dan verkozen zijn op een golf van populisme, het verzet begint zich alsmaar meer te organiseren. Het doet me denken aan de protesten tegen de Vietnamoorlog. Ik voel opnieuw eenzelfde soort energie. Maar dit keer is die gericht op het klimaat, op de gezondheidszorg. Politieke vernieuwingsbewegingen krijgen de wind in de zeilen, vaak via het internet. Ik ben ervan overtuigd dat je de democratie op die manier nieuw leven kunt inblazen.

Ondertussen kom je in de Amerikaanse politiek nog altijd verder met een miljoen dollar dan met een miljoen aanhangers. In An Inconvenient Sequel merkt u zelf op: ‘De democratie is gekaapt door grote bedrijven.’ Mag je dan wel optimistisch zijn?

Gore: Ja, omdat de kentering ook op dat vlak is ingezet. De relatie tussen democratie en communicatie is grondig veranderd. In de twintigste eeuw, met de intrede van radio en televisie, kregen politici de boodschap: ‘Spendeer je tijd niet meer aan de mensen zelf. Als je iets wilt verwezenlijken, moet je geld bijeen zien te krijgen, zodat je je boodschap op die nieuwe media kunt verkondigen.’ Je had geen keuze: je moest naar de pijpen van het kapitaal dansen. Door de digitale revolutie komt dat model onder druk. Het is opnieuw belangrijker om een miljoen mensen te bereiken dan een miljoen dollar op je bankrekening te hebben.

Om je een voorbeeld te geven: in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2016 toonde Bernie Sanders, de tegenkandidaat van Hillary Clinton bij de Democratische voorverkiezingen, dat je een grote, landelijke campagne kunt voeren zonder ook maar een cent van bedrijven en lobbygroepen aan te nemen. Dat was tot voor kort ondenkbaar. Het grootste nieuws van de verkiezingen was niet dat Donald Trump het had gehaald, maar dat de democratie een nieuwe impuls had gekregen. We leven in een nieuw politiek tijdperk. Trumps verkiezing is daarvan niet meer dan een kinderziekte.

Na zijn verkiezing heeft hij u ontvangen in de Trump Tower in New York. Kreeg u er überhaupt gehoor? Is de man volgens u stabiel genoeg om president te zijn?

Gore: We hadden een… normaal gesprek. Met wederzijds respect. Ik kon mijn zegje doen – ik heb erop aangedrongen dat we het klimaatakkoord van Parijs zouden respecteren – maar ik kan je vraag wel begrijpen. Laat ik het daarop houden. (grijnst)

Dat gezegd zijnde: Trump is nu president. Hij heeft veel macht. Maar wat hij ook beslist: Amerika zal de juiste richting uit blijven gaan. Ook qua klimaatbeleid. Niet omdat ik zeg dat we de opwarming moeten stoppen, maar omdat politici en bedrijven inzien dat alternatieve energie economisch rendeert. En vooral: omdat het klimaat ons zegt dat het anders moet. Zelfs Donald Trump kan nooit op tegen Moeder Natuur.