Open brief aan de minister van Cultuur

Van diversiteit in ruime zin is er momenteel amper sprake.

Geachte Mevrouw de Minister, Geachte Kabinetsleden, Geachte Leden van de Commissie Cultuur,

Een tijd geleden ontstond heel wat deining rond het ontslag van Dhr. Tom Van Bauwel en de aanstelling van Steven De Lelie als artistiek leider van BAFF/Raamtheater. Vooral Dhr. Patrick Allegaert, voorzitter van de adviescommissie theater, sprak straffe taal. De schrijvende pers vond het dossier blijkbaar gewichtig genoeg om het op te pikken en zowel kranten (De Morgen) als weekbladen (Dag Allemaal, Story) behandelden de kwestie uitgebreid.

Ook de politiek liet zich niet onbetuigd. De Heer Bart Caron publiceerde een opiniestuk op zijn blog en stelde in het verlengde daarvan zelfs een parlementaire vraag. Jammer genoeg stonden veel van zijn uitlatingen ver van de realiteit af. Haast alles wat hij aanvoerde – letterlijk of tussen de regels door – kan weerlegd worden. Een oordeel zoals “hoe een bestuur een hold-up pleegt op subsidiegeld” (dixit Bart Caron) doet de werkelijkheid alle onrecht aan. Het was de vzw Raamtheater die bij Steven De Lelie en Tim Luyten kwam aankloppen met de vraag om crisismanagers van BAFF/Raamtheater te worden en dit net om het theater van het faillissement te redden, niet omgekeerd. Het is uiterst betreurenswaardig dat een volksvertegenwoordiger zijn bronnen niet goed toetst of er gewoonweg te weinig consulteert, een tendens die de media tegenwoordig ook meer en meer lijken te volgen. En het blijft merkwaardig hoe fel er gereageerd wordt wanneer er ergens een traditioneel repertoiretheater om zijn bestaansrecht vraagt. Telkens weer zijn het dezelfde mensen die er alles aan trachten te doen om dit te verhinderen.

We stellen ons steeds opnieuw de vraag naar het waarom.

Kennelijk zijn er een aantal mensen die koste wat het wil hun macht willen bestendigen en de theatervorm waar wij voor staan kapot willen krijgen. Dhr. Allegaert kan hiervoor als schoolvoorbeeld gelden. Een gezelschap als Theater aan de Stroom wordt vanuit commissiehoek het levenslicht nog steeds niet gegund. Dat een ruim publiek zijn weg naar de IJzerenwaag vindt en zich de gespeelde stukken keer op keer fel laat smaken, wordt niet aanvaard. Of het nu blindheid of slechte wil is, vast staat dat de commissieleden zich alleszins nooit zelf zijn komen vergewissen van wat er binnen deze theatermuren gebeurt. En die éne ‘raad van wijzen’ “adviseert” de minister over wat kan en niet kan in podiumland. Dat de leden ervan bij het adviseren behoorlijk subjectief (lees: bevooroordeeld) te werk gaan, vormt kennelijk geen enkel bezwaar. Dat de commissie nauwelijks rekening houdt met wat de theaterliefhebber wil zien evenmin. Alles wat nog maar zweemt naar traditionalisme wordt meteen van tafel geveegd. Repertoiretheater dat te zeer aan de oorspronkelijke tekst vasthoudt en toegankelijkheid betracht, blijkt a priori gestigmatiseerd. Dat daar effectief wel nog steeds nood aan is, weigert de commissie ook maar enigszins te onderkennen. Integendeel, dergelijke uitspraken worden door hen smalend weggehoond. Ons dunkt dat ook een groter publiek recht heeft op kwaliteitsvol en betaalbaar theater. Theater is er nu eenmaal niet louter in functie van een aantal kunstpauzen. Er wordt voortdurend en langs alle kanten gehamerd op de waarde van culturele diversiteit, maar de werkelijkheid weerspiegelt dat nauwelijks omdat men bepaalde genr es toch maar liever niet meer in het praktijkveld wil zien. Dienen we idealiter niet te streven naar zo breed mogelijk spectrum dat alle theatervormen aan bod laat komen zodat het publiek zelf kan beslissen wat het wil zien? Ons lijkt het dat alle genres perfect kunnen harmoniëren in hetzelfde landschap. Ze kunnen op elkaar inspelen, elkaar voeden, aanvullen en prikkelen.

Bovendien laat het vigerende theaterwetenschappelijk paradigma amper ruimte voor eerlijk en solide onderzoek naar traditioneel repertoiretoneel. Academici laten in hun pogingen tot het schrijven van een Vlaamse theatergeschiedenis deze theatervorm zo goed als links liggen. Slechts sporadisch duiken enkele flitsen op die het blijkbaar wel verdienen om in de annalen opgenomen te worden, tenminste als ze niet foutief geïnterpreteerd worden. Ook door de overheid gesubsidieerde instanties als het VTi bezondigen zich in hun zogeheten objectief ‘wetenschappelijk’ onderzoek al te vaak aan een niet adequate weergave van de werkelijkheid wat aantoont dat ze weinig affiniteit hebben met het veld en hun oor niet genoeg te luisteren leggen bij he n die er middenin staan. In een actueel VTi-onderzoek naar de huidige activiteiten van een aantal acteurs werd zelfs Walter Rits betrokken, een acteur die al bijna acht jaar overleden is! De nieuwe analyse van het theaterveld, vorige maand gepubliceerd door het VTi, voert nogmaals aan dat “repertoiretheater voor een breed publiek doorgaans synoniem staat voor publieksvriendelijk toneel met BV’s in de hoofdrol”. Wat jammer genoeg uit het oog verloren wordt, is dat de acteurs die de dienst uitmaken bij Theater aan de Stroom hun sporen in podiumland verdienden lang voordat ze tv-bekendheid verwierven. Pas de laatste jaren hebben ze zich, mede door het verdwijnen van vaste ensembles en de malaise binnen de sector, ook toegelegd op televisiewerk. Magda Cnudde bijvoorbeeld was drie decennia lang een vaste waarde in het NTG. Bob Snijers had dertig jaar vast emplooi bij het Reizend Volkstheater, wat nadien Theater Zuidpool is geworden, als acteur, regisseur en dramaturg. Eric Kerrem ans stond ruim twintig jaar op de planken bij het Raamtheater. Voor het Raamtheater zal trouwens hetzelfde gelden. Marilou Mermans kan bogen op een lange theater-, tv- en filmcarrière en werd recentelijk nog gelauwerd in het buitenland (o.m. op de Filmfestivals van Palm Springs en Montréal in Canada) voor haar vertolking in de bekroonde film ‘Meisjes’ van Geoffrey Enthoven. Katrien De Becker werd twee jaar geleden in Nederland genomineerd voor de Theo d’Or.

Wij zijn het vechten tegen deze onwaarheden, gepubliceerd of geprononceerd door diensten of zwaar gesubsidieerde instellingen van de Vlaamse Overheid, meer dan beu en willen u en uw collega politici dan ook vragen eindelijk een standpunt in te nemen en dat ook openlijk en eerlijk kenbaar te maken.

We benadrukken het nogmaals: is theater er dan alleen maar voor een elitair publiek? Mogen zij – van wie het grootste deel uit een zogenaamd hogere sociale klasse komt en ook het geld heeft om te betalen – dan alleen maar van cultuur genieten. Of geldt de term diversiteit en cultuurspreiding werkelijk voor iedereen? Van diversiteit in ruime zin is er momenteel amper sprake. Mensen die houden van traditioneler, kwalitatief en betaalbaar theater zijn nu haast enkel en alleen aangewezen op Theater aan de Stroom (in de toekomst kunnen zij hiervoor hopelijk ook terecht bij Raamtheater/BAFF). Waarom mogen er tientallen – laat ons zeggen – experimentele gezelschappen bestaan, maar is één traditioneel gezelschap zelfs al teveel?

Wij vragen u dus om het dossier van BAFF/Raamtheater te ratificeren. Er werd ons beloofd dat de beslissing snel zou volgen, maar we wachten nog steeds.

Laten we bovendien niet vergeten dat TAS heel mooie cijfers kan voorleggen. We maken ons sterk dat ook het Raamtheater in de toekomst eenzelfde weg kan opgaan. Meer dan 130% van onze subsidies gaat naar lonen (die bovendien lager zijn dan in andere instellingen) – een unicum in de theatersector, waar het gemiddelde meer dan de helft lager ligt. Talloze mensen worden door ons dus aan het werk gezet. Het inhouden van de subsidie van het Raamtheater zou serieuze sociale en economische gevolgen met zich meebrengen, voor onze toekomstige medewerkers die momenteel zwengelen tussen een toekomst met werkgelegenheid en een toekomst in het stempelhokje, maar ook voor leveranciers die nog betaald moeten worden.

Waarom blijven er dan toch keer op keer negatieve adviezen volgen?

Moeilijk is het antwoord op die vraag allesbehalve. Wanneer de namen van de commissieleden even worden gegoogled, wordt snel vrij veel duidelijk. Haast geen ervan heeft binding met het soort theater dat wij brengen. Integendeel zelfs. Dat Eric Anthonis, een man met grote culturele verdiensten, de commissie onlangs vervoegd heeft, kan op zich alleen maar toegejuicht worden, maar we moeten wel vaststellen dat ook hij geen pleitbezorger is van een meer conventioneel theater. Tom Lanoye sprak op de benefiet ten voordele van Theater aan de Stroom en Raamtheater over het theater als zijnde “een huis met vele kamers”. Helaas is de huidige samenstelling van de adviescommissie te eenzijdig om een afdoende weerspiegeling van al die kamers te ku nnen zijn.

Naast de goedkeuring van het dossier Raamtheater/BAFF willen we u dan ook vragen de samenstelling van de adviescommissie te herbekijken, zodat deze een grotere diversiteit weerspiegelt. Is het trouwens niet vreemd dat een commissie die aldoor hamert op het belang van vernieuwing zelf nauwelijks vernieuwt? Is het niet zo dat de heren Patrick Allegaert en Frank Peeters er al twee mandaten hebben opzitten, terwijl het decreet dit aantal als maximum plafonneert?

Mogen wij u nogmaals wijzen op de hoogdringendheid van het dossier Raamtheater/BAFF? Verschillende mensen wachten momenteel op een contract of willen weten of ze voor de toekomst aangewezen zijn op werkloosheid. Leveranciers vragen zich af of hun facturen al dan niet betaald zullen worden. Bovendien is het 1 voor 12 wat het bekendmaken van de programmatie aan het publiek betreft.


Namens Raamtheater, Steven De Lelie Namens Theater aan de Stroom, Bob Snijers