Obama’s lauwe potje kookt over

Strijdvaardiger en linkser. Zo zag Barack Obama eruit bij zijn tweede inauguratie. Dat belooft vuurwerk voor de komende twee jaar.

D’r heeft er één een lesje geleerd. Dat moest je onwillekeurig denken bij het aanhoren van Obama’s tweede inauguratierede. Geen tierelantijnen over ‘Hope & Change’ deze keer. Geen halfzachte ambities over samenwerken over de partijgrenzen heen. Hier stond een president die ouder, wijzer en vastberadener is geworden. En die zijn tegenstanders liet weten dat hij deze keer desnoods over hen heen zal walsen.

Hoeveel daarvan komt, valt te bezien. Er zijn duizend-en-een manieren waarop het voor Obama de komende vier jaar in de soep kan lopen. Maar wat je nooit of te nimmer mag doen, is deze president onderschatten. Vraagt u dat maar eens aan Osama bin Laden. Of aan Mitt Romney. Die zien we allebei nooit meer terug.

Liberal zonder excuses

Het was een bijzonder politieke inauguratierede die Obama afleverde. Het was naar Amerikaanse maatstaven ook een opvallend linkse speech. Obama trok zonder aarzelen de kaart van minderheden, vrouwen en holebi’s. Hij stelde dat wie openbare sociale voorzieningen nodig heeft niet noodzakelijk een profiteur is. “Het vrijwaren van individuele vrijheden vereist collectieve actie”, stelde hij.

Naar Europese maatstaven is dat niet zo opmerkelijk. Maar in Amerika is het opzienbarend.

Jaren aan een stuk zouden Democraten nog liever doodgevallen zijn dan de woorden ‘collectieve actie’ in het openbaar over hun lippen te laten komen. Het woord ‘liberal’ (zeg maar: ‘progressief’) stond gelijk met ‘A tax-raising, latte-drinking, sushi-eating, Volvo-driving, New York Times-reading, body-piercing, Hollywood-loving left wing freak show’, zoal één auteur het met een onsterfelijke frase noemde.

Een zootje wereldvreemd ongeregeld waar geen volbloed-Amerikaan op zou stemmen, met andere woorden. Obama trok zich van dat giftige etiket niks aan en toonde zich een liberal zonder excuses.

Grijzer en harder

Je zou dat kunnen omschrijven als het failliet van zijn benadering van vier jaar geleden. Toen scheen de nieuwbakken president oprecht te geloven dat dat hij beide partijen in Washington bij elkaar kon brengen louter met de kracht van zijn persoonlijkheid.

Dat kampvuurgevoel is helemaal weg. Zoals gezegd: voor u staat een Obama die grijzer is, meermaals op zijn neus heeft gekregen en gaandeweg ook zijn eigen beperkingen is gaan inzien – én die van de oppositie. Klaarblijkelijk is hij ook bereid om het harder te spelen.

“We mogen absolutisme niet verwarren met principe, politiek niet vervangen door spektakel, of scheldpartijen voor redelijk debat nemen”, zei Obama. Hij had het over zijn Republikeinse oppositie. Die blijft tot nader onder namelijk onder de knoet zitten van een stel Tea Party-fanatici waarvoor een beschaafd land zich hoort te schamen.

Hitler en Stalin

Feit is: Barack Obama is eigenlijk helemaal geen linkse jongen. In eender welk ander ontwikkeld land zou hij een man van het centrum zijn: ethisch eerder links, economisch eerder rechts. Aan wat hij de voorbije vier jaar gedaan heeft en de volgende vier jaar nog wil doen, is niets extreems.

Om maar één ding te noemen: zijn ziektehervorming, die voor Tea Party-acolieten letterlijk het begin zou zijn van een communistische tirannie, staat rechts van wat de Republikein Richard Nixon destijds wilde. Jawel: Nixon. Van Vietnam en Watergate.

Dat mocht echter niet baten. Al hield Obama het monopolie van de private ziekteverzekeraars overeind (en bezorgde hij hen zelfs dertig miljoen extra klanten), dan nog scholden de Republikeinen hem uit voor Hitler en Stalin en toonden ze zich zelfs bereid om herhaaldelijk de hele Amerikaanse economie te gijzelen om hem te vernietigen.

U kunt zich voorstellen dat Obama vanzelf ging denken: “Laat ik het dan maar een keer anders proberen.”

Voetje laten hangen

Confrontatie, dus. En reken maar dat het gaat kletteren. Zelfs meteen al. In het wapendebat dat losbarstte na de slachtpartij op de lagere school in Newtown, Connecticut, haalt ultrarechts er meteen alweer God en de Founding Fathers bij, en zijn termen als ‘fascisme’ en ’tirannie’ niet van de lucht.

De nieuwe, strijdvaardige Obama wil echter niet meer en niet minder dan een verbod op semiautomatische aanvalswapens. Heel Washington waarschuwde hem om niet zulke onhaalbare dingen te eisen. Hij deed het toch.

Er liggen nog een hoop dossiers klaar die ook voor vuurwerk kunnen zorgen. Immigratie, bijvoorbeeld. Of klimaatverandering. Of de eindeloze reeks confrontaties over de overheidsfinanciën die op het programma staan. Obama heeft nu wel heel duidelijk gesignaleerd dat hij zijn voetje deze keer niet zal terugtrekken.

Buigen of barsten

Er kunnen twee dingen gebeuren: de Republikeinen geven geen sjoege en alles blijft stilstaan. Maar dat is de bevolking stilaan kotsbeu, weten de opiniepeilers. Of een deel van de Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden besluit dat er met onbuigzaam extremisme niks te rapen valt en gaat deals maken met de Democraten.

Beide alternatieven zijn behoorlijk griezelig als je een Republikeinse politicus bent. In het eerste geval riskeer je dat de publieke opinie besluit dat er geen land meer met je te bezeilen valt. Dan lonkt de vuilnisbelt van de geschiedenis, want behalve bij knorrige blanke mannen uit het Diepe Zuiden zijn de Republikeinen sowieso niet al te populair bij heel veel Amerikanen. Obama is niet voor niks herkozen ondanks historisch hoge werkloosheidscijfers.

Nou ja, da’s een terechte zorg, maar wel een op lange termijn. Op korte termijn moeten de meeste Republikeinse parlementsleden namelijk vooral vrezen dat ze in de voorverkiezingen worden uitgeschakeld door nóg conservatievere partijgenoten, want in Republikeinse primaries staat er zo goed als geen maat meer op de Tea Party-dominantie. Wie deals wil maken met de Democraten, verwacht dus maar beter bij de eerste gelegenheid een mes in de rug.

Voor Obama spelen zulke bespiegelingen minder. Zijn tijd is eindig. Na de tussentijdse verkiezingen van 2014 begint in principe zijn ereronde en krijgt hij niks meer voor elkaar. Hij moet dus nú dingen doen en heeft klaarblijkelijk beslist dat hij de Republikeinen in de tang heeft met zijn hardere lijn. Ofwel buigen ze, ofwel doet de kiezer hen barsten in 2014 en kan hij zelfs tijdens die ereronde onverwacht nog wat klaarkrijgen.

Benieuwd hoe dat uitdraait. Een verheven schouwspel wordt het wellicht allesbehalve, maar interessant des te meer.

Het overweldigende gewicht van het klimaat

Nog dit: al het voorgaande wordt op termijn overschaduwd door wat Obama gaat doen aan klimaatverandering. Als daar in dit decennium niet doortastend tegen wordt opgetreden, zijn de gevolgen voor onze hele beschaving niet te overzien.

Anders gesteld: op Obama’s schouders rust een verantwoordelijkheid die met termen als ‘enorm’ en ‘overweldigend’ nauwelijks te beschrijven valt. Hij staat als president van de VS in dit tijdsgewricht in een pivotale positie voor de toekomst van de hele mensheid.

Obama weet dat uiteraard beter dan wie dan ook, maar tussen weten en politieke opportuniteit ligt doorgaans een wereld van berekening. Vandaar dat er van zijn klimaatvoornemens weinig of niks in huis kwam tijdens zijn eerste ambtstermijn. Dat moest allemaal wachten op dringender zaken. Het bestrijden van de crisis. De redding van de auto-industrie. De hervorming van de ziekteverzekering. De raid op Bin Laden.

Nu moet ook dat dus anders worden, gaf Obama aan. “We zullen de dreiging van klimaatverandering beatwoorden, wetende dat we onze kinderen en toekomstige generaties verraden als we daarin mislukken.”

Op basis van anonieme bronnen in het Witte Huis lees je nu al dat de president net zoals in het wapendebat ten volle gebruik wil maken van zijn bevoegdheden om dingen te doen waarvoor geen goedkeuring van het Congres nodig is, bijvoorbeeld door allerlei bouwvoorschriften en de emissieregels voor steenkoolcentrales te verstrengen.

Zet er uw klok gelijk op: ook hier weer zal je de Republikeinen horen schreeuwen dat de collectivistische tirannie uitgebroken is. We zullen zien in hoeverre het gewicht van de wereldgeschiedenis Obama zal bewegen om het onderste uit de kan te halen.

Doorzetter

De voorbije vier jaar was vaak de klacht te horen dat Obama te lauw was. Hij miste passie. Hij was onvoldoende bereid om zijn handen vuil te maken. Dat lauwe potje van hem bleek gisteren echter behoorlijk te verhitten.

Waar kwam dat ineens vandaan? Obama heeft klappen gekregen tijdens zijn eerste ambtstermijn, maar hij heeft ook leren winnen. Hij en niemand anders heeft een nieuwe Depressie voorkomen, de Amerikaanse auto-industrie gered, de ziekteverzekering hervormd en de scalp van ’s werelds terrorist nummer één aan zijn gordel geregen.

Bovendien zij er het laatste halfjaar een aantal opmerkelijke dingen gebeurd. Obama ging achter het homohuwelijk staan en dat kostte hem niét zijn herverkiezing. Half New York werd weggespoeld door een superstorm die recht uit een global warming-rampscenario kwam. In Connecticut werden twintig kinderen afgeknald met een quasi-militair wapen dat zo goed als alleen in de VS legaal is.

Gooi dat allemaal op een hoop en zoals gisteren gebleken is: dan gaat zelfs de koelste rekenaar – en dat ís Obama – er vanzelf een stuk driester tegenaan. Zeker als hij niet meer opnieuw verkozen moet worden.

Nogmaals: het laatste wat je mag doen, is Obama onderschatten. Zoals we op deze plaats al vaker hebben benadrukt: een zwarte die het tot president van de Verenigde Staten schopt, is per definitie een doorzetter van welhaast kosmische proporties. En voor het oog van de wereld stond gisteren een doorzetter die met scha en schande zijn les geleerd heeft. Opletten geblazen, dus.