Nooit meer Irak?

Voor Amerika is de oorlog in Irak gedaan, voor Irak niet. Na negen jaar en honderdduizend doden blijft het land kapot en verscheurd achter.

Vorige zaterdag verliet het laatste konvooi met Amerikaanse soldaten Irak. Ze vertrokken naar Koeweit over de zuidelijke snelweg die ze in maart 2003 in tegenovergestelde richting namen, toen ze het land binnenvielen. Het hele avontuur duurde daarmee net geen negen jaar. Meer dan 4500 Amerikaanse soldaten lieten het leven. De oorlog kostte de schatkist goed duizend miljard dollar.

Minder dan een jaar voor de volgende presidentsverkiezingen komt Barack Obama een van zijn belangrijkste beloften uit de vorige campagne na: dat hij een einde zou maken aan de oorlog die George W. Bush onder valse voorwendsels begon. Minister van Defensie Leon Panetta zei enkele woorden op de luchthaven in Bagdad en op de militaire basis van Fort Bragg heette de president terugkerende soldaten welkom. Zo warm is dat welkom niet. Bijna een miljoen veteranen van de oorlog in Irak zijn werkloos. Anderhalf miljoen doet het met een inkomen onder de armoedegrens. Een op de drie Amerikaanse daklozen is een veteraan van de oorlog in Irak.

Voor Irak zelf is de rekening nog zwaarder. Er zouden in de voorbije negen jaar goed honderdduizend Iraakse burgers zijn omgekomen. Ook in 2011 nog waren er elke maand tussen 500 en 750 aanslagen. Het land is een puinhoop en de samenleving is verscheurd. In Bagdad is er nog altijd maar enkele uren per dag elektriciteit. De Koerden in het noorden maken hun eigen afspraken over de exploitatie van de oliebronnen. In het soennitische Falluja werden vorige week weer Amerikaanse vlaggen verbrand om het vertrek van de GI’s te vieren. Van de sjiitische meerderheid is bekend dat ze dicht bij de machthebbers in het buurland Iran aanleunt – de nieuwe aartsvijand van Washington.

Zo weinig heeft de oorlog tegen Saddam Hoessein dus opgeleverd. De wereld is een dictator armer, maar daarom nog geen vrij land rijker. George W. Bush wou de Amerikaanse opvatting over vrijheid en democratie met geweld exporteren, maar op de Arabische Lente van de voorbije maanden hadden de VS geen vat. Bijna integendeel: ze hielden Hosni Mubarak zo lang ze konden in het zadel. De oorlog in Irak kostte Amerika veel status en aanzien in de wereld. Onder meer daarom koos Obama de voorbije twee jaar voor een radicaal andere koers. Hij gebruikt drones om terreurcellen op afstand uit te schakelen. Diplomatiek wordt het vizier op Azië gericht om de toenemende invloed van China in te dammen. We zien na Afghanistan niet snel weer Amerikaanse soldaten op het terrein.

Op het moment dat de laatste militairen uit Irak vertrokken, verscheen in de VS de jonge soldaat Bradley Manning voor een militaire rechtbank. Hij zou tijdens zijn diensttijd geheime informatie hebben doorgespeeld aan Wikileaks – ook over het Amerikaanse optreden in Irak. Klokkenluider Manning riskeert levenslang, terwijl hij eigenlijk een schouderklop verdient. Maar ook gemeten aan wat de Republikeinse kandidaten voor het presidentschap tijdens hun felle campagne vertellen, hebben niet alle Amerikanen de les van Irak goed begrepen. Wat bijvoorbeeld Newt Gingrich vorige week over Iran en de Palestijnen zei, kwam recht uit het neoconservatieve handboek van Karl Rove en Dick Cheney. Negen jaar ellende was voor sommigen toch niet genoeg.