NMBS: Klein België

Vennootschappen schieten rond de NMBS Holding als paddenstoelen uit de grond.

Op de algemene vergadering van de NMBS Holding, eind mei, hebben de aandeelhouders niet gestemd over de rekeningen voor het boekjaar 2009. Een nieuwe vergadering is voorzien voor eind juni. Op die manier wordt de kwestie voorbij de verkiezingen van 13 juni getild.

Officieel heet het dat de cijfers te laat werden ingediend. Maar er worden ook pijnlijke vragen gesteld bij het jaarverslag. Om te beginnen bij de vaststelling dat nergens in het verslag voor de algemene vergadering een woord van medeleven staat voor de slachtoffers van de treinramp in Buizingen.

De Belgische spoorwegmaatschappij bestaat uit drie delen. Infrabel beheert de infrastructuur en rekent, volgens sommigen, al te forse huurprijzen door aan de NMBS die de exploitatie van de treinen voor haar rekening neemt. Het geheel wordt overkoepeld door de NMBS Holding, eind 2004 opgericht via een koninklijk besluit dat intussen juridisch erg betwistbaar lijkt. Die wordt geleid door Jannie Haeck, gewezen kabinetschef van toenmalig minister en opsteller van het bewuste koninklijk besluit, Johan Vande Lanotte.

De holding is voor 99 procent in handen van de federale staat. De rest zit in de portefeuille van kleine aandeelhouders. En het zijn die laatste – en niet de controlerende overheid – die lastige maar terechte vragen stellen bij de manier waarop het Belgische spoor wordt beheerd.

De geconsolideerde schuld van de drie NMBS-vennootschappen bedraagt ruim 2,7 miljard euro (net geen 109 miljard in oude frank), of een kleine 300 miljoen euro meer dan in 2008.

De spoorwegmaatschappij NMBS leed vorig jaar een nettoverlies van 473,6 miljoen euro.

De toestand van de NMBS, die langs alle kanten wordt leeggezogen, is zo zorgwekkend dat enkele specialisten vrezen dat het Belgische spoor de komende jaren geheel of gedeeltelijk in Franse of Duitse handen zal vallen.

Tot op vandaag kan of wil niemand bij de NMBS Holding zeggen hoeveel het Luikse tgv-station heeft gekost. Het genoemde bedrag varieert van 500 miljoen tot een miljard euro. Volgens sommige bronnen loopt dat bedrag nog op omdat delen van de belendende wijken ook op kosten van de NMBS werden gerenoveerd. Het is ook niet bekend wie de meerwaarde van die operatie incasseert.

Hetzelfde staat in Bergen te gebeuren. Burgemeester Elio Di Rupo wil het station van zijn stad op faraonische wijze gerenoveerd zien. Als het even kan door de Spaanse architect Santiago Calatrava, die tekende voor het Luikse station Guillemins.

Ze denken er in Bergen ook over een grote brug te slaan, over het station, om een gigantisch stuk vastgoed te ontsluiten richting stadscentrum. Het ziet ernaar uit dat de bouw van die brug niet op de stadsbegroting komt maar op die van de NMBS.

Zo komt het dat de aandeelhouders van de NMBS maar geen hoogte krijgen van de ware kosten van de verbouwingen van de stations van Luik, Antwerpen, Brussel, Mechelen en Bergen. Want de kosten werden over verschillende entiteiten en vennootschappen verspreid. En vennootschappen, die springen rond de NMBS Holding als paddenstoelen uit de grond. Sommige aandeelhouders willen nu graag meer vernemen over vennootschappen als Euro Immo Star, met daarin de intussen al drie jaar gepensioneerde directeur-generaal Leo Pardon die hier een interessant verlengstuk aan zijn NMBS-carrière bouwt.

En wat met vastgoedconstructies en vennootschappen als SOFA in Gent, SOHA in Hasselt, SOFA Invest en Optimobil Belgium? En dan is er nog Syntigo, een vennootschap die zich inlaat met de ict-opdrachten van de NMBS, en die net als de andere vennootschappen werd opgericht om de wet op de overheidsopdrachten te omzeilen en wat flexibeler te kunnen omspringen met sommige personeelsstatuten.

Vreemd genoeg hebben de vakbonden, die willen dat bij de geherstructureerde goederendivisie B-Cargo het oude personeelsstatuut van kracht blijft, nooit die eis gesteld voor de nieuwe vennootschappen die rond de NMBS Holding omhoogschieten.

Het is ook handig dat de meeste van die vennootschappen dezelfde bedrijfsrevisoren hebben. In Franstalig België is dat veelal Delbrouck, Cammarat, Gilles et Associés, bedrijfsrevisoren van wie de zakelijke banden met de familie van PS-minister Michel Daerden intussen welbekend zijn.

In 2008 werden bij de NMBS voor maar eventjes 80 miljoen euro consultancyopdrachten besteld – 30 miljoen daarvan voor rekening van de NMBS Holding.

Sommige aandeelhouders willen graag weten over welke opdrachten het hier gaat, wie ze uitvoerde en hoe die op hun deugdelijkheid werden gecontroleerd.

In afwachting dat op hun vragen antwoorden volgen, werd alvast berekend dat elke treinreiziger de Belgische overheid jaarlijks nagenoeg 7500 euro kost – en dan moet de reiziger zijn abonnement of ticket nog betalen.

De NMBS is een afspiegeling van België: ze wordt leeggeroofd door hen die beweren haar in stand te willen houden.

Rik Van Cauwelaert