‘Moraal van de GAS-boetes: geloof niet in justitie of de politiek’

Moraal die we via de GAS-boetes aan onze jongeren meegeven: geloof niet in justitie. Geloof ook niet in een politiek die om justitie geeft, of om jou geeft.

Misschien tekent het de politieke tijdsgeest ten voeten uit dat we stand-up comedians nodig hebben om ons wakker te schudden over GAS. Michael Van Peel deed het droogweg met zijn eindejaarconference en Nigel Williams bracht bij Hautekiet op Radio1 het Gemeentelijk Administratief Schouderklopje aan. Een aanmoediging of een geste van de overheid in plaats van een straf. Zoiets als een BOB-sleutelhanger. In Mechelen zouden we het een lokboete kunnen noemen.

Noch Van Peel, noch Williams zullen morgen in het parlement uitgenodigd worden wanneer minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet (CDH) er de nieuwe GAS-wet voor 14-jarigen door de Kamercommissie Binnenlandse Zaken jaagt. Beiden zouden er nochtans op hun plaats zijn: in een samenleving die steeds autoritairder wordt, wordt aandachtiger naar comedians geluisterd dan naar bloedserieuze critici. In de middeleeuwen mochten enkel clowns hun koning de waarheid zeggen.

Williams raakt met zijn suggestie echter ook de kern van het debat aan. Vlaanderen besmet België met een bestraffingskoorts: “ce n’est pas nous, ce sont les Flamands” zo werd Milquet op de hoorzitting van 15 april geciteerd. Steeds vaker blijkt het de Vlaamse reflex: niet opvoeden door aanmoediging maar door straf en die gieten we o zo dolgraag in nieuwe regeltjes. Waarop we dan een steeds hoger strafje plakken, en dan zijn we weer een tijd content.

Autoritarisme en paternalisme gaan dan hand in hand. Bedoeling van dat nepbeleid is niet meer mondige burgers te maken maar zwijgers. Zo kan het zeker geen toeval zijn dat alle gemeentelijke websites over GAS zich beperken tot eigen lof en wat saaie wetteksten. Geen enkele site stelt een on-line standaardformulier voor bezwaar of hoger beroep ter beschikking (die vind je wel op mijn blog JustWatch). Bij uitstel in wat gepromoot wordt als een “handig en soepel” middel om ons allen tegen overlast te beschermen, zou zo’n gebruiksvriendelijke tool welkom zijn.

Ook bij GAS geldt immers het vermoeden van onschuld. Ook GAS-vaststellers en -ambtenaren kunnen zich vergissen, maar geen politieke GAS-fan die met dié mogelijkheid ernstig rekening houdt. Integendeel, net het resultaat van die nieuwe administratieve en juridische doolhof wordt als succes uitgebazuind: één hoger beroep op 1000 in Kortrijk. Boodschap van zo’n beleid: “Wij weten het altijd beter”. Dat vertel je vandaag zelfs niet meer aan kinderen.

Verontrustend dan ook dat net waar de personeelsinzet in GAS-fabrieken het snelst groeit, de investeringen in onderwijs en wijkwerking achteraan hinken. We houden onze jongeren dus liever dom zolang ze braaf blijven. En wie stout is dan maar de roe. Hetzelfde fundamenteel gebrek aan prioriteiten is er tegenover justitie en de rechtstaat. Het was de onderfinanciering van het gerechtelijk apparaat die tot een systeem van niet-vervolging leidde: niet alleen voor hondenpoep maar ook voor diamantfraude. Nu werd die aanpak zelfs geïnstitutionaliseerd met de Afkoopwet. Die is mooi en goedkoop meegenomen voor megafraudeurs. Zo besparen we dan op speurders in megadossiers om hen in te zetten op de makkelijker aanpak van de kleintjes. Daarmee krijgen we de staatsfinanciën natuurlijk nooit rond tenzij door vervolgens wéér te besparen op … u weet wel.

Een derde, fundamenteel signaal van de GAS-overheid is haar funeste les aan onze jongeren over de (on-)waarde van de rechtstaat. De GAS-sanctieambtenaar is de eerste rechter in de procedure maar eentje zonder waarborgen van onpartijdigheid.

Om de haverklap worden nochtans heroïsche symbooldiscussies gevoerd – of uitgelokt – over de neutraliteit van dienstverlening door de overheid. Merkwaardige vaststelling toch: hoe oorverdovender het protest tegen de hoofddoek, hoe laaiender het enthousiasme voor GAS.

In GAS hoeft die vraag niet eens gesteld want daar is de partijdigheid zo goed als wettelijk verankerd. De GAS-job cumuleren met die van gemeentesecretaris, secretaris van de politiezone of een ander ondergeschikt statuut bindt die sanctieambtenaar met handen en voeten aan het lokale beleid in het algemeen en de strenge burgervader in het bijzonder. Terwijl het politiek dienstbetoon van die sheriffs natuurlijk onbestaande is en zitdagen en interne tussenkomsten enkel in “het algemeen belang” gehouden worden.

Moraal die we zo aan onze jongeren meegeven: geloof niet in justitie. Geloof ook niet in een politiek die om justitie geeft, of om jou geeft. Geloof enkel in een politiek die om zichzelf draait en zichzelf beoordeelt. Verslijt je broek in een versleten leslokaal. En als je daarna niet aan werk raakt, was je toch gewoon te lui. Verslijt dan diezelfde broek vooral niet op een parkbankje. Want wij hebben die geschilderd en die verf willen we van jou terug.

Dit was een boodschap van algemeen nut. Over naar het parlement.