Michelle Martin vrijlaten, is spuwen in het gezicht van Vrouwe Justitia

Michelle Martin nog eens vrijlaten heeft niets te maken met de verheven principes van de rechtstaat, maar alles met een immorele wet.

Een brandende lijkkist, de obligate schreeuw om de doodstraf en de vergeetput. Een mens – en dan vooral Michelle Martin – mag al blij zijn dat het radbraken en vierendelen vergeten zijn. Toch, zo bewezen kwade burgers tijdens de Martinheisa, lopen er nog veel middeleeuwers rond in onze moderne samenleving. Mensen aan wie de subtiliteiten van de rechtstaat voorbijgaan. De vraag is: ligt dat aan die middeleeuwers of aan de geroemde rechtstaat?

Die rechtstaat maakt het Jan Modaal immers niet altijd even makkelijk te geloven in haar principes. Het verschil tussen recht en rechtvaardigheid wordt te vaak een conflict.

Het recht op vervroegde vrijlating, in de Wet Lejeune gegoten, geeft er vaak – terecht – aanleiding toe. Er zijn zinnige argumenten voor, zoals bijvoorbeeld het vermijden van wat de criminologie vreest: een onverbeterlijk verbitterde misdadiger. Het strekt een samenleving tot eer menselijk om te gaan met zij die zich onmenselijk gedragen. Dat we misdadigers een kans geven zich, mits berouw en beloftes op beterschap, opnieuw in de samenleving te integreren, onderscheidt ons van de achterlijke oog om oog, tand om tand-moraal.

Echter: een menselijke samenleving moet ook stilstaan bij de kansen die ze geeft. Moeten we, zoals te horen tijdens eucharistievieringen, eindeloos vergiffenis schenken? Omdat vergiffenis, dixit kardinaal Godfried Danneels, de ultieme vorm van liefde is?

Dat klinkt goed, en vooral verheven. Maar we kunnen niet allemaal god, of zoon van, zijn. Mensen kunnen zichzelf overstijgen en iemand een tweede kans geven. Maar kansen geven stopt best bij die tweede, anders devalueren we vergiffenis tot zwakte.

Michelle Martin kwam al vervroegd vrij dankzij de Wet Lejeune, in 1992, samen met Marc Dutroux. Gevolg was de zaak Dutroux, en zo’n 300.000 mensen die in de Witte Mars indrukwekkend uiting gaven aan het Verdriet van België. Martin ook vandaag opnieuw vervroegd vrijlaten is de blinddoek van Vrouwe Justitia, als symbool van gerechtigheid, afnemen om haar in het gezicht te spugen. De rechtstaat moet dictatuur en repressie voorkomen, maar hoeft zich niet te laten naaien.

Martin heeft bewezen niet om te kunnen met die vrijlating, om het onwelvoeglijk zacht uit te drukken. Of ze nu zelf een kwaadaardig iemand is, of onder invloed stond van ‘het monster’ Dutroux doet er niet toe. De rechtstaat gaf haar een tweede kans, en zij heeft die vergooid.

Twee vragen aan wie meezingt in het koor dat de verheven waarden van de rechtstaat verwart met een doorgeschoten empathie met de dader en daarbij de empathie met de samenleving dreigt te verliezen (wat overigens, meer dan terecht, de Kerk werd aangewreven).

Heeft de rechtstaat het steeds bij het rechte eind? Is wet ook per definitie goede wet? Absoluut niet. Onze wetten zijn – godzijdank – al even niet meer door god gegeven, maar door mensen gemaakt. En dus zijn ze onvolmaakt, en dus moeten we ze eeuwig ter discussie (kunnen) stellen.

Martin vrijlaten heeft niets te maken met de verheven principes waarop de rechtstaat gebouwd is, maar alles met een foute en amorele wet.

Immers, en daarbij komen we aan bij de tweede vraag: heeft iedereen, elke misdadiger, recht op die tweede kans? Om de vraag zo te stellen dat ze zichzelf beantwoordt: zijn er misdaden zo gruwelijk dat wie ze begaat zichzelf uit de maatschappij zet?

Antwoord: neen en uiteraard. Mensen die – bijvoorbeeld – kinderen tot de dood willen folteren louter omdat ze dat plezierig vinden, verspelen hun plaats in de samenleving.

Dat is een gevaarlijke analyse. Omdat ze vaak gevolgd wordt door een schreeuw om doodstraf, radbraken en vierendelen. En de vergeetput en die gruwelijke oog om oog, tand om tand-moraal.

Zinnig en noodzakelijk bij die analyse is daarom stil te staan bij wat Patrick De Witte, hoofdredacteur van P-Magazine, zei in een Reyers Laat-uitzending over pedofilie. Psychopaten in het algemeen, en pedofielen (pederasten, om helemaal correct te zijn) in het bijzonder, trokken gewoon een verkeerd lotje in de loterij van het leven, aldus een indrukwekkend rationele De Witte. Indrukwekkend, want zelf ooit in de klauwen van zo’n ‘predator’.

Zij kunnen niets doen aan hun gruwelijke (ge)aard(heid) en de misdadige gevolgen ervan. Maar wij wel. Wij, de maatschappij. Ons rechtssysteem. Steek hen achter slot en grendel, laat hen nooit meer vrij, want ze zijn een te groot gevaar voor onze samenleving. Soms, en dit met het grootste voorbehoud, komt het collectief op de eerste plaats en moet het individu wijken.

Hou psychopaten, pederasten e tutti quanti voor eeuwig vast. Ze (vervroegd) vrijlaten in de naam van de menselijkheid is crapuleus. Een beschaafde samenleving laat geen predators los in de kudde.
De samenleving bewijst haar menselijkheid beter door de manier waarop we onze minst menselijke mensen opsluiten: in een humane gevangenis, zoals die in het Noorse Halden.

En dus niet in een van onze middeleeuwse, mensonwaardige overvolle cellen, waar psychiatrisch patiënten samenhokken met ordinaire criminelen en waar nieuwe, onverbeterlijk verbitterde misdadigers gekweekt worden.

Een misdaad waarvoor onze politieke en juridische kastes verantwoordelijk zijn. En waarvoor ze het bijna verdienen ook eens uit de samenleving gezet te worden.

Simon Demeulemeester