De internationale gemeenschap herdenkt de 20e verjaardag van de slachtpartij in Srebrenica. Thomas Deleu, een Belgische muziektherapeut die in Bosnië-Herzegovina woont, werkt sinds 2008 met de kinderen van Srebrenica en omgeving.
In een huisje in het centrum van Srebrenica speelt Thomas Deleu een wijsje op zijn piano. Tegenover hem volgt de 12-jarige Haris de akkoorden van het luchtige stuk op een semiakoestische gitaar. Haris woont in Srebrenica en komt al zes jaar over de vloer bij Deleus organisatie Crea Thera. Hij speelt graag gitaar en heeft een groepje met zijn vrienden. Ze spelen metal, ‘Iron Maiden en Nightwish’. De zon schijnt hevig in Srebrenica. Op het terras van een naburig café, vertellen twee voormalige blauwhelmen, ook Belgen, over hun herinneringen aan de oorlog.
In juli 1995, na drie jaar van beleg en open oorlog in Bosnië, was de enclave van Srebrenica het strijdtoneel van een slachtpartij. Het leger van de Servische republiek van Bosnië, geleid door generaal Ratko Mladic, doodde meer dan 7000 moslimmannen en -jongens. Tussen 1992 en 1995 eiste de oorlog in Bosnië-Herzegovina meer dan 100 000 slachtoffers van de drie gemeenschappen in het land: moslims, Kroaten en Serviërs.
Gebrek aan vooruitzichten
Sinds 2008 doet Deleu, geboren Bruggeling en Bosniër door adoptie, aan muziektherapie voor de kinderen van Srebrenica en de dorpen errond, stuk voor stuk gemeenschappen die door elkaar werden geschud. Het centrum Crea Thera, dat Deleu heeft opgericht, heeft vandaag lokale therapeuten in dienst die dans en plastische kunsten gebruiken.
‘De kinderen die vlak na de oorlog geboren zijn, zijn opgegroeid in gezinnen die onder intense druk hebben geleefd’, zegt Thomas. ‘Hoe harder de oorlog een gezin getroffen heeft, hoe groter de kans is dat het kind ook zwaar geraakt is. Veel ouders zijn het drama zelf nog niet te boven gekomen. De kinderen die onze organisatie bezoeken, gedragen zich heel verschillend. Sommige kinderen keren zich naar buiten, anderen kruipen in hun schulp.’
Het drama van Srebrenica leeft nog volop bij de mensen in de stad. Volgens Thomas is de ramp die Srebrenica overkwam gelijkaardig aan wat er in de rest van Bosnië aan de gang is. ‘Veel problemen in Srebrenica zijn het resultaat van een combinatie van factoren die je helaas terugvindt in veel steden en dorpen in Bosnië : arme families, het gebrek aan economische vooruitzichten, de ellende van de oorlog, enzovoort.’
Toch was therapeutische ondersteuning voor de kinderen in Srebrenica onbestaande. Dat zette Thomas Deleu aan om er zich te vestigen.
Actieve muziektherapie
Een jong meisje speelt geconcentreerd een stukje jazz op piano. Thomas begeleidt haar op drums. Via muziek geeft Thomas aan de kinderen van Srebrenica de kans om ‘zich uit te drukken en op te boksen tegen hun angsten.’
‘Muziektherapie leert kinderen op een non-verbale manier om te gaan met hun psychische en emotionele problemen’, legt hij uit. ‘Onze therapie is actief. We zetten de kinderen aan om zelf bij te dragen, door een instrument te bespelen of door te zingen. Intussen krijgen ze muzikale basiskennis mee.’
‘In de eerste fase observeren we de kinderen. Zo kunnen we uitzoeken welk instrument het best bij hen past. Percussie-instrumenten, bijvoorbeeld, zijn uitstekend om agressieve of hyperactieve kinderen te behandelen, omdat ze structuur vergen van de muzikant.’
‘Zang gebruiken we dan weer om kinderen te verzorgen die depressief zijn of een affectieprobleem hebben’, gaat hij verder. ‘Zingen is iets heel persoonlijks, dat echt vanuit henzelf komt. Tijdens het zingen proberen we de kinderen te helpen om zich uit te drukken. Dat kan ook door hen teksten te laten schrijven.’
Thomas past zijn muziektherapie dus aan aan het kind. Daarvoor kijkt hij niet alleen naar het gekozen instrument, maar ook naar de lievelingsmuziek van het kind. Dat zijn zeker niet altijd klassieke stukken. ‘Als we jongeren behandelen, spelen ze vooral liedjes van nu. Die zetten hen het meest aan om over hun problemen te praten. Dat zijn vaak wereldsterren à la Rihanna of populaire Bosnische of Servische zangers’, vertelt hij.
‘Thomas laat mensen communiceren’
Milica Glidic wordt binnenkort 20. Een paar maanden voor de akkoorden van Dayton gesloten werden, die een einde maakte aan de oorlog, is ze geboren. Op haar knieën ligt een basgitaar. Over Deleu heeft ze niets dan lof. ‘Ik denk dat wat Thomas gedaan heeft, echt een geschenk is voor de stad. Srebrenica mist ontmoetingsplaatsen en dat is net wat dit project ons geeft. Thomas brengt mensen ertoe om met elkaar te communiceren’, bevestigt ze.
Crea Thera is een multi-etnische organisatie, die zowel met Servische kinderen als moslimkinderen werkt en hen samenbrengt in groepssessies. ‘Alles gebeurt op spontane basis’, zegt Thomas. ‘Wij forceren niets.’
Milica studeert momenteel filosofie aan de universiteit van Shanghai. Zij is een bewijs dat het project van Deleu zijn doel bereikt heeft. ‘Ik denk niet dat ik zou staan waar ik nu sta zonder de inspanningen van Crea Thera. De ontmoetingen die ik daar had, waren cruciaal’, zegt Milica.
Sinds vijf jaar leeft ze in het buitenland, in Srebrenica is ze enkel tijdens de zomer. Soms vindt ze zelfs die periode lang. ‘De sfeer is hier zo gelaten’, zegt ze. In die zin was Deleus initiatief dan ook welkom. Bosnië-Herzegovina lijdt onder het gebrek aan economisch perspectief, dat wellicht te maken heeft met de herinnering aan de oorlog. Het drijft veel jongeren ertoe aan om hun geluk te beproeven in het buitenland.
‘Het leven gaat door’
‘De etnische verdeling maakt weinig uit voor de kinderen’, vertelt Thomas op een terras. ‘Ook al zullen er nog enkele generaties moeten overgaan om het trauma volledig te genezen, ik ben hoopvol als ik zie hoe gewone mensen hier hun dagelijkse leven leiden.’
Aan de tafel ernaast brengt een groepje jonge buitenlanders een luide toost uit. Ze zijn gekomen om de herdenken dat twintig jaar in voorspoed verstreken zijn sinds het drama dat beschouwd wordt als de ergste massamoord sinds de Tweede Wereldoorlog. Toch blijven de families van Srebrenica elk jaar op 11 juli de resten van hun dierbaren begraven die dat jaar in het knekelhuis zijn teruggevonden en geïdentificeerd.
Het is beginnen regenen in Srebrenica, de terrassen zijn leeg. Vanop de top van de minaret van de grote moskee weerklinkt de oproep tot gebed. Het is de start van de ramadan.
In het huisje in het stadscentrum speelt Haris zijn laatste akkoord. Later zou hij graag computerprogrammeur worden, althans ‘misschien’. Maar een paar kinderen hebben besloten om professionele muzikanten te worden, maar dat is absoluut niet belangrijk. Haris is trots op zijn gitaarspel, dat hem een beetje de ster van de school maakt. ‘Wat gebeurd, is gebeurd’, zegt hij, op een heel filosofische toon voor zijn leeftijd. ‘Het leven gaat door.’
Julia Druelle (Vertaling: Jasper Van Loy)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier