Ruud Lubbers, de man die niet in de politiek wilde

Ruud Lubbers, de langstzittende premier die Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gekend, zette zich zijn hele leven in voor een duurzame en vreedzame wereld.

Plannen om de politiek in te gaan had Ruud Lubbers niet. Maar als leider van drie achtereenvolgende kabinetten (1982-1994) gaat hij de geschiedenis in als de langstzittende premier sinds de Tweede Wereldoorlog.

Katholieke basis

Ruud Lubbers wordt in 1939 in een Rooms-Katholiek gezin in Rotterdam geboren. Vooral zijn moeder vindt een katholieke opvoeding belangrijk en daarom volgt Ruud Lubbers zijn middelbare schoolopleiding bij de Jezuïeten in Nijmegen.

Daarna gaat hij, tot ongenoegen van de paters, economie studeren. ‘Economie, dat was toch het slijk der aarde. Het ging immers over geld. Maar ik wilde graag alles leren en economie hadden de Jezuïeten mij niet geleerd’, vertelt Lubbers in een interview met de SGP jongeren.

Het blijkt een goede keuze want wanneer zijn vader in 1963 plotseling overlijdt neemt hij samen met zijn broer de leiding over het constructiebedrijf Hollandia-Kloos van zijn vader over.

Alhoewel hij dan geen politieke ambities heeft, toont hij zich wel maatschappelijk betrokken. In die tijd is de economische vooruitgang in Rotterdam groot, maar het leefklimaat verslechtert er juist. Daarom wordt hij lid van de Rijnmond Raad om te onderzoeken hoe je economie en ecologie aan elkaar kan verbinden.

Qua politieke opvattingen hoort hij in die tijd bij de christenradicalen, een progressieve groep links van het politieke midden. Geheel onverwacht belandt hij in 1973, ondanks zijn uitspraak ‘De samenleving is belangrijk, niet de politiek’, toch in de politiek wanneer de fractievoorzitter van de KVP (katholieke voorloper van het CDA) hem vraagt om minister van Economische Zaken te worden.

Bezuinigingen, kruisraketten en milieu

In 1982 wordt hij voor het eerst minister-president. Die functie zal hij tot 1994 in drie verschillende kabinetten blijven vervullen. De kwesties waar zijn naam mee verbonden zullen blijven zijn forse bezuinigingen, zijn toestemming om kruisraketten in Nederland te plaatsen (die er overigens nooit gekomen zijn) en het eerste Nationaal Milieu- en beleidsplan.

Al voor het einde van de derde regeerperiode kondigt Lubbers aan de Nederlandse politiek te zullen verlaten. Hij ambieert een internationale politieke functie, maar dat loopt anders dan gepland. Voorzitter van de Europese Commissie wordt hij niet omdat de Duitse bondskanselier Helmut Kohl daar een stokje voor steekt en de Amerikanen zien hem liever niet als Secretaris-Generaal van de Navo.

Het billen-incident

Na een uitstapje van vijf jaar naar de academische wereld, krijgt hij in 2000 alsnog een internationale functie: als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties.

Vrijwel iedereen is het erover eens dat hij zijn werk uitstekend doet. Hij zorgt er mede voor dat het aantal vluchtelingen in drie jaar tijd afneemt van 22 miljoen naar ongeveer 17 miljoen.

Maar in 2004 gaat het mis: een VN-medewerkster beschuldigt hem van seksuele intimidatie, hij zou haar in haar in billen geknepen hebben. Een onderzoekscommissie noemt de klacht gegrond, maar Kofi Annan, Secretaris-Generaal van de VN, legt de conclusies naast zich neer omdat hij de beschuldigingen niet bewezen acht. Ook Lubbers zelf ontkent, maar treedt toch af omdat hij zich niet voldoende gesteund voelt.

Oude liefde

Terug in Nederland pikt Lubbers zijn oude liefde weer op: duurzaamheid. Zo wordt hij voorzitter van de Raad van Toezicht van het Energieonderzoek Centrum Nederland en start hij samen met astronaut Wubbo Ockels de Lowlands University waarbij ze aan universiteiten lezingen geven over het behoud van de aarde.

Ook is hij de vicevoorzitter van Earth Charter (Handvest van de Aarde), een verklaring van de VN waarin een aantal ethische principes staan die nodig zijn om een rechtvaardige, duurzame en vreedzame wereld te creëren. Bij alles wat Lubbers van dan af onderneemt vormt dit Handvest de basis. Dat geldt ook voor zijn privéleven: Lubbers rijdt in een honderd procent elektrische auto, zijn zoon heeft een zonnefarm in Spanje en zijn broer bezit een windpark in Californië.

De politiek lijkt hij definitief te hebben verlaten. Maar in 2006 en nog eens in 2010 keert hij kortstondig terug als informateur, eerst van het kabinet Balkende III en vervolgens van Rutte I. Lubbers is bij deze laatste formatie de architect van het minderheidskabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV.

Maaike Schwering