Dubbelexpo rehabiliteert Zwitserse schilder-fotograaf Werner Bischof

Foto genomen door Werner Bischof. © Werner Bischof
Ludo Bekkers
Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw was de Zwitser Werner Bischof (1916-1954) een van de fotografen die na zijn dood nog een icoon was, wiens werk op postkaarten en posters nog gretig gereproduceerd werd. Daarna verzonk hij in de vergetelheid. Nu, bij zijn 100ste verjaardag, wordt hij in Lausanne geëerd met twee grote tentoonstellingen.

Aanvankelijk genoot hij een opleiding als kunstschilder, waar hij levenslang een tekendrift aan over hield tot hij, in 1939 verkaste naar Parijs en daar besloot om voltijds fotograaf te worden. Met het begin van de oorlog keerde hij terug naar zijn geboorteland om er zij militaire dienstplicht te vervullen. Hij werd er ook als het ware de huisfotograaf van het magazine “Du”, dat ook buiten Zwitserland een degelijke reputatie had omwille van zijn doorwrochte artikels en mooie fotografische reproducties. In 1945 begon hij aan zijn reportagewerk met een serie over de uitgebomde steden in Duitsland en Nederland. Daaruit distilleerde hij een serie over vluchtelingen. Internationaal werd hij opgemerkt door tijdschriften als “Life”, “Picture Post”, “Tne Observer” “Paris-Match”, “Fortune” en “Epoca” en zo kwam hij in het vizier van Henri Cartier-Bresson die hem bij het agentschap MAGNUM introduceerde.

Reportagefotograaf

Zo werd hij reportagefotograaf zoals Cartier-Bresson, Capa, Rodger, Seymour die, in opdracht, over de hele wereld rondreisde. Japan, Indonesië, Zuid-Amerika, in al die landen zocht hij naar essentiële motieven om de eigenheid van het land vast te leggen. Opvallend is het hoeveel aandacht hij in dat werk besteed aan kinderen. Ze zijn in grote mate aanwezig in zijn beelden en hij bekeek hen met een tederheid die men bij vele andere fotografen ontbeert.

Om te beletten dat zijn fotomateriaal ten offer zou vallen aan louter commercieel ingestelde fotoredacteuren door beelduitsnijdingen die soms de essentie van de foto aantastten, besloot hij om van enkele onderwerpen boeken te maken. Zo had hij de redactie zelf in handen en kwamen zijn foto’s volkomen tot hun recht. Het is ook om die reden o.a. dat hij overwoog om te breken met MAGNUM. Hij was zo’n perfectionist dat hij zijn boek over Japan zelf vorm gaf met teksten die hij zelf redigeerde.

Perfectionist

Even perfectionistisch ging hij te werk in zijn fotografie. Ondanks het feit dat hij reportages maakte wilde hij elk beeld volmaakt qua vorm, esthetiek en technische perfectie en vooral de sensibiliteit voor het spel van het licht en daarin herkennen we dan weer de schilder die hij altijd gebleven is. Cartier-Bresson meende “dat zijn foto’s zich vooral organiseerden rond het licht, overdacht , bekorend, heftig maar zonder brutaliteit. Zijn delicate zin voor het licht, verweven met menselijk begrip en een soms onthutsende tederheid karakteriseren de hele poëzie van Werner Bischof”. Die kenmerken vallen vooral op in de beelden die hij meebracht van zijn reizen uit de hongergebieden van India.

Het is onbetwistbaar dat Bischof in de geschiedenis van de fotografie een belangrijke plaats heeft ingenomen die vandaag aan erosie lijdt. Maar zijn beelden werden tijdsgebonden en dat is geen excuus voor de kwaliteit van zijn oeuvre. Vandaag kijken we met andere ogen, hebben zich nieuwe vormen van beeldtaal ontwikkeld en is een nieuwe appreciatie van de esthetiek ontstaan. Bovendien is Bischof minder in de huidige belangstelling geweest dan zijn kompanen uit die tijd. Misschien omdat hij minder publiciteit kreeg dan zijn MAGNUM collega’s en dus minder in de schijnwerpers liep dat voor velen zijn naam mettertijd verduisterde.

Wiedergutmachung bij 100ste verjaardag

Dat wordt nu goedgemaakt door de twee tentoonstellingen in Lausanne en krijgt daardoor zijn naam en werk de plaats die het verdient. Werner Bischof kwam om in een auto-ongeval in Peru waar hij op reportage was.

Tentoonstellingen : “Retrospective Werner Bischof, Point de vue” en “Helvetica”, Lausanne, Musée de l’Elysée, nog tot 1 mei.

Ludo Bekkers

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content