De poëet in Barack Obama

In zijn toespraak op de militaire begraafplaats in Waregem citeerde de Amerikaanse president Barack Obama uit enkele gedichten. Het is niet de eerste keer dat de machtigste man ter wereld gebruikmaakt van poëtische retoriek.

De president van de Verenigde Staten Barack Obama vereerde ons tijdens zijn bezoek aan België met wat poëzie. Tijdens zijn speech op de militaire begraafplaats in Waregem citeerde hij het beroemde ‘In Flanders fields’ van John McCrae en ‘We shall keep the faith’ van Moina Michael. Het is niet de eerste keer dat Obama zich tot gedichten wendt: Ook in het verleden slaagde hij erin dingen om dingen op een poëtische wijze te verwoorden.

Gepubliceerde gedichten in 1982

Zijn liefde voor poëzie gaat terug tot zijn studententijd. Als 19-jarige knaap aan de Occidental College publiceerde hij twee gedichten in het literaire magazine van de school: ‘Feast’. In 1982 pende hij het gedicht ‘Pop’ neer – een momentopname tussen de jonge Obama en zijn grootvader aan moeders kant, Stanley Dunham. Harold Bloom, professor Engels aan de universiteit van Yale, zei op de website van de congresbibliotheek ooit dat Obama’s poëzie een ‘pak beter was dan dat van voormalige president Jimmy Carter.’ Maar over Carter zei Bloom dan weer dat hij ‘letterlijk de slechtste dichter van de Verenigde Staten’ was.

Obama’s tweede gedicht, ‘Underground’ was van een exotische en obscure aard. Bloom vond het gedicht het beste van de twee en vergeleek het met de dichtkunst van D.H. Lawrence.

‘Under water grottos, caverns filled with apes that eat figs stepping on the figs that the apes eat, they crunch the apes howl, bare their fangs, dance, tumble in the rushing water, musty, wet pelts glistening in the blue.’

Een beschrijving van apen die vijgen eten in grotten. Obama heeft volgens de professor de juiste keuze gemaakt door voor politiek te kiezen boven poëzie. Maar dat heeft de wereldleider niet tegengehouden zijn liefde voor de letteren hoog in het vaandel te blijven dragen.

God van de onverwinnelijkheid

Hij schreef geen gedichten meer sinds zijn jonge jaren, maar in zijn speeches sluipen geregeld enkele verzen. De meest recente vers die indruk naliet, was zijn speech tijdens de begrafenis van Nelson Mandela in Zuid-Afrika. Mandela was het grote voorbeeld voor velen, zo ook voor Obama. Zijn toespraak eindigde met een citaat uit Mandela’s favoriete gedicht, ‘Invictus’ (god van de onverwinnelijkheid) van William Ernest Henley: ‘It matters not how strait the gate, how charged with punishments the scroll. I am the master of my fate: I am the captain of my soul.’ (Het doet er niet toe hoe smal de poort, hoe beladen met straf de toekomst ook is. Ik ben meester over mijn lot: ik ben de gezagvoerder van mijn ziel.)

Voor zijn eerste inauguratie nodigde hij dichteres, essayist, toneelschrijfster en Yale-professor Elizabeth Alexander uit om een gedicht voor te lezen. Bij zijn herverkiezing was de eer aan de hispanic, openlijk homoseksuele Richard Blanco die zo de jongste inauguratiedichter werd. Hij las het gedicht ‘One today’ voor dat beschreven werd als bijna-Whitman, een grote tour doorheen het Amerikaanse continent.

‘Er zijn geen regels die bepalen wat een goed gedicht is’

Kort na zijn eerste verkiezingsoverwinning werd de president gezien met de verzamelde gedichten van Derek Walcott onder zijn arm en in een interview in 2009 gaf hij toe Urdu-poëzie te lezen. In datzelfde jaar organiseerde hij een viering van poëzie, muziek en het gesproken woord in het Witte Huis samen met zijn vrouw Michelle Obama. In 2011 volgde nog een poëzieavond en een workshop voor jonge dichters met Elizabeth Alexander, Billy Collins, Common, Rita Dove, Kenneth Goldsmith, Alison Knowles, Aimee Mann en Jill Scott.

Obama zei toen over poëzie: ‘Iedereen ervaart het op een andere manier. Er zijn geen regels die bepalen wat een goed gedicht is. Het begrijpen gaat niet enkel over metaforen of metrum. In plaats daarvan, is een geweldig gedicht één dat ons bevalt, dat ons uitdaagt en dat ons iets leert over onszelf en de wereld waarin we leven. Zoals Rita Dove zegt, ‘Als poëzie u niet raakt op een manier die niet onder woorden kan worden gebracht, dan heeft het gedicht zijn werk niet gedaan.”