Bond zonder Naam: ‘Onze doelstellingen zijn pijnlijk relevant’

Nog steeds wordt Bond zonder Naam geassocieerd met de ‘oubollige’ spreuken van zijn vorige week overleden stichter Phil Bosmans. De jonge ploeg achter BZN denkt er evenwel niet over om geld uit te geven aan een nieuw logo of een naamsverandering. Liever probeert ze met gedurfde en goed onderbouwde campagnes over acute problemen in de samenleving burgers en beleid in beweging te brengen. ‘We gaan geen taboes uit de weg.’

Ze prijkten thuis in een gietijzeren staandertje op de keukenkast, pal tegenover mijn vaste zitplaats. Er was geen ontkomen aan de maandelijkse spreuken van Bond zonder Naam. Ik ben in de jaren zeventig opgegroeid met zinsneden als ‘Menslief, ik hou van je’ en ‘Weer of geen weer: altijd welkom!’ Wanneer het haar uitkwam, drukte mijn moeder ons steevast met onze neus op de papieren boodschap van de maand.

Ook de boeken van stichter Phil Bosmans vonden in mijn kindertijd thuis gretig aftrek. Ruim vijftig jaar na haar oprichting bereiken de spreuken van BZN meer dan 200.000 Vlaamse gezinnen. Het aantal abonnees neemt zelfs overhand toe. Phil Bosmans is intussen overleden, maar zijn levenswerk leeft voort. Een team van 26 jonge en enthousiaste medewerkers trekt aan de waardenkar. ‘Het interview mag niet uitsluitend over onze spreuken gaan’, benadrukt beleidsmedewerkster Anniek Gavriilakis. ‘De nieuwe BZN heeft veel meer voor de samenleving in petto. Wij willen burgers en beleid in beweging brengen en daar gaan we best vrij ver in.’

Wat zijn de doelstellingen van Bond zonder Naam?

Anniek Gavriilakis: Bond zonder Naam wil in de eerste plaats het beste in mensen versterken. Dat is minder wollig dan het op het eerste gezicht lijkt. In het licht van de hoge zelfmoordcijfers en de toenemende depressies in Vlaanderen is ons streven pijnlijk relevant. Uit onderzoek blijkt dat zinvolle relaties, sociaal engagement en werk mensen gelukkig maken. Ook het inzetten van je waarden voor een hoger doel versterkt het welbevinden. Met ons aanbod willen we mensen aanspreken op hun engagement en hun gevoel van solidariteit. Solidariteitsacties als beste medicijn tegen verzuring en cynisme.

Is jullie vereniging nodig? Wat is de meerwaarde van Bond zonder Naam?

Gavriilakis: Een moeilijke, maar terechte vraag. Ik word omringd door een aantal adviseurs uit economie, politiek, wetenschap, media en de ngo-sector. Ik peil regelmatig bij hen naar ons bestaansrecht. Volgens ambassadrice Eva Brems neemt Bond zonder Naam een unieke plaats in het Vlaamse middenveld in. We zijn niet gebonden aan een religie, een politieke partij of een belangenzuil. Ook beperken wij ons niet tot een bepaalde doelgroep of een specifiek thema. Dat brede profiel biedt de flexibiliteit om op de actualiteit aan te sluiten. Fons Leroy, het hoofd van de VDAB, omschrijft het als fris en vernieuwend dat we gedragen worden door een breed maatschappelijk netwerk van partnerorganisaties uit alle segmenten van de samenleving.

Hoe haalt de organisatie het beste in mensen naar boven?

Gavriilakis: Ons aanbod bevindt zich op twee sporen. Enerzijds is er de hulpverlening die gericht is op de lotsverbetering van concrete doelgroepen. Wat dat betreft heeft de eerste generatie medewerkers pionierswerk verricht. BZN stond onder andere aan de wieg van het eerste vluchthuis en de eerste beschutte werkplaats in Vlaanderen. Ook vandaag nog verzorgen we een permanent aanbod voor ex-gedetineerden, kansarmen, mensen zonder papieren, en vrouwen en kinderen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld.

We doen dat vanuit een vernieuwde visie op hulpverlening. Het paternalisme is uit onze organisatie verdwenen. We werken op basis van een evenwaardige wederzijdse relatie. Bij onze sociale kruidenier in Antwerpen kunnen mensen die het financieel moeilijk hebben goedkoop aan huishoudelijk materiaal raken. Tegelijkertijd worden ze aangesproken zelf de handen uit de mouwen te steken. In hetzelfde pand organiseren we een ontmoetingsruimte waar mensen van verschillende culturen en met diverse problemen samenkomen. Mensen uit de doelgroep zelf vervullen de rol van tolk of engageren zich op een andere manier als vrijwilliger. Empowerment is in al onze sociale projecten de basispijler. We willen mensen in staat stellen zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun problemen.

Ons tweede spoor is de breed maatschappelijke bewustwording. We zien het als onze plicht om acute problemen op een goed onderbouwde manier onder de aandacht te brengen. Uit recent marktonderzoek bleek dat maar liefst 98 procent van de ondervraagden al van Bond zonder Naam had gehoord. Jammer genoeg werden we vooral geassocieerd met de spreuken op de schouw bij oma. De vernieuwde Bond zonder Naam wil ook het verhaal achter de spreuken laten zien.

Taboes gaan we daarbij niet uit de weg. Onze recente campagne over gedetineerden is daarvan een goed bewijs. Naar aloude traditie bezorgen we de 7500 gedetineerden van alle Vlaamse en Brusselse gevangenissen een kerstpakket. Die actie hebben we dit jaar aangewend om het maatschappelijk debat op gang te trekken over hoe goed u en ik beschermd worden door de huidige invulling van gevangenisstraffen. Iedereen weet immers dat mensen opsluiten en de sleutel weggooien niemand ten goede komt. Het is in het belang van de samenleving én dus ook van de slachtoffers dat gevangenisstraffen het beste in mensen versterken en een einde maken aan criminaliteit. Zijn wij in staat een dader te zien als iemand die ooit vrijkomt en die niet als een ongeleid projectiel terug in de samenleving wordt geworpen? De tv-spot die we daarover maakten, doet een sterk appel aan de kijker. Na het drama in Luik was het niet gemakkelijk om dit moeilijke thema bespreekbaar te maken. We kregen heel wat scherpe en ongenuanceerde reacties.

Wegen jullie met jullie campagnes en aanbevelingen op het beleid?

Gavriilakis: Als gevolg van onze gevangenisactie worden er in het parlement vragen gesteld aan de nieuwe minister van Justitie. Dat is alvast een begin. In het kader van onze acties tegen huiselijk geweld hebben we uiteindelijk de toenmalige ministers van Justitie en Welzijn laten dagvaarden. Dat doen we enkel als we voelen dat we geen kant meer uitkunnen. Binnen bijna alle politieke partijen onderhouden wij goede contacten met gedreven en integere beleidsmakers.

Maken jullie ook gebruik van de nieuwe media?

Gavriilakis: We grijpen elk medium aan om te verjongen, te verbreden en te vernieuwen. Nagenoeg 500.000 Vlamingen lezen onze papieren spreuken. Daarnaast bereiken we een groot en aanzienlijk nieuw publiek via gerichte campagnes die door de media worden opgepikt. We gaan partnerschappen aan met bedrijven, organisaties, steden en gemeenten waardoor de acties en campagnes een veel grotere uitstraling krijgen. De campagnespot van onze gevangenenactie wordt in januari vier keer per dag in 250 bioscopen vertoond. Naar schatting 600.000 mensen zullen met onze spot geconfronteerd worden. Zowel op Facebook als op Twitter hebben we twee profielen. Het eerste profiel heeft een hoog spreukengehalte. Maar liefst 2500 jongere mensen delen en verspreiden onze gedachte van de dag. In ons tweede profiel gaan we dieper in op campagnethema’s en roepen we op om deel te nemen aan onze concrete acties. De digitale contacten zijn een uitbreiding van onze actieradius. In het digitale tijdperk kun je niet om de impact van sociale media heen.

Partnerschappen met bedrijven, zegt u. Staat het bedrijfsleven open voor een vereniging die waarden poneert?

Gavriilakis: Bedrijven jagen winst na terwijl wij streven naar maatschappelijke verandering. Ons referentiekader is totaal anders, maar toch kunnen we elkaar vinden in sociale betrokkenheid. Door hun impact op economie, mensen en milieu kunnen bedrijven grote katalysators voor veranderingen zijn. Heel wat bedrijven denken na over zo’n maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. De stelling dat alleen de sociale sector de wereld kan verbeteren, vind ik redelijk snobistisch.

Hoe wordt Bond zonder Naam gefinancierd?

Gavriilakis: Op dat vlak zijn we een erg kwetsbare organisatie en dus ook crisisgevoelig. We worden gedragen door mensen die maandelijks een gift overmaken of die BZN in hun testament opnemen met de fiscale formule van het duolegaat. Het grootste deel van onze werkingsmiddelen betrekken we rechtstreeks van de basis. Zodra die basis niet meer gelooft in ons project is het onherroepelijk met ons gedaan. Daarnaast verkopen we producten via onze webwinkel en lokale verkooppunten. Ten slotte zijn we door de Vlaamse Gemeenschap erkend als een sociaalculturele beweging. Slechts drie procent van onze totale inkomsten zijn een subsidie van de overheid.

Phil Bosmans was al een hele tijd ernstig ziek. Toch kwam zijn dood onverwachts. Hoe werd bij jullie op het nieuws van zijn overlijden gereageerd?

Gavriilakis: We zijn allemaal erg aangeslagen. Ik zat in Oostenrijk toen ik het nieuws vernam. Phil Bosmans had zich volledig teruggetrokken en de verantwoordelijkheid doorgegeven. Wel hadden we nog wekelijks contact met hem. Phil Bosmans blijft een icoon en we zullen zijn erfenis in ere houden. In zijn beginjaren ontpopte Phil zich tot een charismatisch man en een succesvol schrijver. Het respect voor de mensen van het eerste uur is groot. Bond Zonder Naam heeft een grote transformatie ondergaan. De resultaten die we vandaag boeken waren slechts mogelijk na de herstructureringen op organisatorisch en inhoudelijk vlak, doorgevoerd door onze huidige directeur Patrick Hanjoul. Het levenswerk van de grote roerganger wordt op een moderne manier voortgezet door een dynamische ploeg. De creatieve cel van onze vereniging is zeer klein. Slechts enkele mensen werken de campagnes uit, bedenken spreuken en breiden ons netwerk uit. De kleinschaligheid heeft grote voordelen. Daardoor slagen we erin zonder lange procedures op korte termijn beslissingen te nemen.

De nieuwe Bond zonder Naam bruist, maar toch wordt u nog altijd met oubollige spreuken geassocieerd.

Gavriilakis: We zijn ons heel bewust van een eerder achterhaalde beeldvorming. Om dat imago kwijt te spelen zijn er twee mogelijkheden. Ofwel investeren we miljoenen euro’s in het oppoetsen van het imago, veranderen we de naam en komen we naar buiten met een fris logo. Ofwel veranderen we van binnenuit door gedurfde en goed onderbouwde acties, campagnes en projecten op te zetten waardoor het beeld beetje bij beetje bijgesteld wordt. Volgens mij is de geleidelijke weg ook de meest geloofwaardige.

Wat zijn de maatschappelijke noden waaraan BZN in 2012 aandacht wil schenken?

Gavriilakis: In het kader van onze campagne omtrent gevangenen organiseren we op 16 februari een debat in het federale parlement. We willen het hebben over het effect van een gevangenisstraf, het belang van maatschappelijke re-integratie en het gevaar voor recidive.

Verder willen we naast onze vaste actieterreinen jaarlijks twee relevante thema’s in de kijker plaatsen. Voor 2012 zijn dat hoogstwaarschijnlijk eenzaamheid en huiselijk geweld. We zullen krachtig en verrassend van ons laten horen in de aanloop naar van de gemeenteraadsverkiezingen.

Bart Demyttenaere