Ludo Bekkers

Al 100 jaar dood maar nog springlevend: Rik Wouters

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Het oeuvre van Rik Wouters zat dan al decennia lang begraven in museumzalen en privé collecties als exponent van het zogenaamd Brabants Fauvisme maar nu, honderd jaar na zijn dood springt het, levendiger dan ooit, te voorschijn in twee exclusieve tentoonstellingen en een even exclusief boek dat tevens fungeert als catalogus voor beide exposities.

Het Brabants Fauvisme het is een wat pretentieuze benaming die moest verwijzen naar de originele fauvistische Franse schilders, Matisse, Dufy, De Vlaminck, Derain, Van Dongen die met felle kleurcontrasten en grove penseelstreken een nieuwe, kortstondige, wending gaven aan het impressionisme. Brabants duidde dan weer op het feit dat de meesten van die Belgische kunstenaars woonden of afkomstig waren uit de omgeving van de Brusselse rand, Dilbeek, Watermaal, Bosvoorde. Die Belgische “Fauvisten” uit Brabant zijn nooit een echte groep geweest al heeft men ze gemakshalve als dusdanig de kunstgeschiedenis ingejaagd. Trouwens die min of meer gelijkaardige manier van schilderen heeft niet zo heel lang geduurd en ieder van de protagonisten heeft vrij snel een eigen weg gevonden. Rik Wouters ook. Hij was nooit de schilder van het grote gebaar geweest maar wel de observator van het intieme leven, het interieur, het spel van het licht en zijn effect op de kleuren. Zijn onderwerpen zocht hij niet ver van huis, de woonkamer, de tuin, de onmiddellijke omgeving en vooral zijn geliefd model en muze, Nel, zijn vrouw. Maar dat beperkte repertoire was helemaal geen hinderpaal om een schilderkunstige kracht te ontwikkelen die tot op vandaag door zindert in de felle contrasterende kleuren die hij gebruikte, in de nerveuze korte en langere verftoetsen die een realiteit oproepen die men van op een zekere afstand pas echt waarneemt. Rik Wouters was niet uitsluitend schilder maar ook een behendig tekenaar, aquarellist en beeldhouwer. Met dezelfde nervositeit als bij het schilderen “kneedde” hij de klei die met afwisselend gladde en ruwe contouren in brons werd gegoten. Als beeldhouwer is geen Rodin, daarvoor mist hij de dramatiek van de materiebehandeling of de subtiele, kleinschalige en gevoelige bewegingsstudies van Degas. Daar tegenover stelt hij in zijn haast levensgrote sculpturen een bijna klassieke benadering naast een naturalistische levenskracht. Tot op vandaag trekt het beeld “Het zotte geweld” in het Museum Middelheim in Antwerpen (bruikleen van het K.M.S.A.) de levendige aandacht van de bezoekers, niet alleen omwille van zijn strategische plaats vlak bij het begin van de rondgang maar ook door de virtuoos-technische uitdaging om het zware beeld te laten rusten op de voetpunt van het linkerbeen. Het tart zo alle evenwichtscriteria. Het getuigt ook van een diepgaande studie om dergelijk waagstuk te kunnen realiseren die verder moet gegaan zijn dan zijn opleiding aan de Academie van zijn geboortestad Mechelen. Voor vele kunstliefhebbers is Rik Wouters synoniem geworden met “Het Zotte Geweld”. En dat is hem tekort doen in vele opzichten.

Om zijn honderdste sterfdag te vieren hebben twee musea en een uitgeverij een soort tiara, driekroon bedacht om op een ingenieuze manier bepaalde aspecten van Wouters’ oeuvre te tonen en te kaderen. Het MOMU in Antwerpen heeft in de rijke collectie van het KMSKA schilderijen en gouaches gevonden die inspirerend werkten voor ontwerpers en designers. De affiche is daarbij exemplarisch, een jonge vrouw, gekleed in een zomerjurk van Dirk Van Saene, zit op een stoel en houdt het schilderij “Lezende vrouw” uit 1913 voor zich uit. Het schilderij met Nel, vrouw en muze van de kunstenaar, is gekleed in een bijna identieke rood gestreepte jurk en leest in een boek met groen kaft. Het werk van Wouters loopt haast naadloos over in het onderlichaam van het fotomodel zodat er een soort collage ontstond die perfect weergeeft waarvoor de tentoonstelling staat. Aandacht voor het textiel in de schilderijen en gouaches van Wouters en de al dan niet daarop geïnspireerde stoffen en silhouetten van hedendaagse mode designers. De realisatie in het museum is niet alleen maar boeiend maar verbluffend door de inventiviteit waarmee beeldende kunst en mode een huwelijk sloten maar tevens een totaal nieuwe visuele ervaring tot stand bracht op het intiemere werk van de schilder.

In het Museum Hof van Busleyden in Mechelen werd een ongeëvenaarde internationale collectie werken samengebracht rond de sculptuur “Het zotte geweld” of “De dwaze maagd”. Dans, beweging, het lichaam worden uit het beeld geëxtrapoleerd met werk van Pieter Bruegel tot Berlinde De Bruyckere, van diezelfde Bruegel tot Kati Heck. Het naakt wordt verheerlijkt door een sierlijk werk van Modigliani maar ook door “Barbaars Naakt” een topwerk van Karel Appel en, vanzelfsprekend, door de tedere en intieme afbeeldingen van Nel. In de pas gerestaureerde vleugel van het museum werd een vrij grote neutrale zaal ontworpen die nu de ideale omgeving werd voor een thematentoonstelling van internationaal niveau. En dan is er een derde luik aan deze herdenking, het boek “Lust fot Life” dat niet tot de klassieke categorie catalogi kan gerekend worden maar een kunstwerk op zich werd. De specialisten Sigrid Bosmans (Musea & Erfgoed Mechelen), Kaat Debo (directeur MoMu) en Manfred Sellink (directeur KMSKA) hebben een plejade van auteurs samen kunnen brengen die zich, in hun respectievelijke essays, losgeweekt hebben van de gebruikelijke kunsthistorische taal en er nu in geslaagd zijn op een verrassende manier zowel geschiedenis als interpretatie te mixen tot een gloednieuwe versie van benadering van schilderkunst, mode, dans, fotografie en erotiek. Een lust voor het oog maar ook voor de geest.

Zo hebben Antwerpen en Mechelen, ieder op hun manier een treffende en actuele manier gevonden om de vaak onderschatte Rik Wouters te eren. Zeker zijn trouwe echtgenote Nel die van het leven hield, zou erg tevreden zijn geweest.

Tentoontellingen: ‘Rik Wouters & het huiselijk utopia’, Antwerpen, MoMu, nog tot 26 februari 2016 – ‘Zot Geweld, Dwaze Maagd’, Mechelen, Hof van Busleyden nog tot 11 december.

Boek: ‘Lust for Life’, uitg. Hannibal ISBN 978 94 9208 171 1

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content