Zuurstof

BERT BULTINCK

WE ZOUDEN NOG DENKEN DAT het aan Gent ligt. Zit daar iets in het water? Het gedraai, gekonkel en gespin bij de rectorverkiezingen aan de Universiteit Gent doet denken aan het steekspel achter het circulatieplan, de achterkamerverhalen van Optima of zelfs de bedrijfsvriendelijke pontonfeestjes op de Graslei. De huidige rector, Anne De Paepe, gaat niet voor een tweede termijn omdat ze zich niet geroepen voelt ‘om een verkiezingscampagne te voeren die dreigt te polariseren’, zoals ze in een open brief schreef. Tegenstanders beweren dat ze onvoldoende bestuurservaring heeft, te autoritair optreedt of een rampzalig beleid voert. Anderen fezelen dat het spel ‘keihard’ gespeeld wordt of nemen het juist op voor De Paepe, die tot het katholieke kamp gerekend wordt. Klinkt dat als gemeentepolitiek? Welkom in een van de grootste universiteiten van het hele Nederlandse taalgebied.

HOEFT HET PROVINCIALE gebekvecht ons bezig te houden? Is dit van belang, in een wereld waar extreemrechts op de loer ligt, gifgasaanvallen tegen Syriërs worden ingezet of de ‘moeder van alle bommen’ in Afghanistan wordt gedropt – een bom die naar verluidt ‘alle zuurstof wegzuigt’, alsof dat een nieuw hoogtepunt in de beschaving is? Moeten we ons nu ook al druk maken over, godbetert, de rectorverkiezingen in Gent? En dan meteen ook die in Leuven, waar verhalen over jarenlang knoeiende profs enkele weken voor de verkiezingen plots de kop opsteken? Het korte antwoord is: ja. Het gaat met Gent en Leuven samen toch al gauw om een slordige honderdduizend studenten. De vorming van de nieuwbakken elite staat op het spel, die op haar beurt weer nieuwe elites zal moeten opstuwen in de vaart der volkeren. Ons hoger onderwijs drijft de kenniseconomie aan, schept jobs, krikt onze levenskwaliteit op. Universiteiten zijn bedoeld om mensen completer te maken: de aloude, winnende combinatie van de humaniora-gedachte en het streven naar excellentie. Ondanks de outputfinanciering, de klachten over nivellering en al te kwantitatieve publicatiedruk blijft dat een geweldig doel. Liever mondige, completere mensen die weten dat ze nooit compleet zullen zijn, dan retweetende loonslaven in spe. In dat licht is de keuze van een rector altijd van belang.

MAAR ER IS NOG een reden waarom de verkiezingen de aandacht verdienen die ze krijgen. Vorige week kwam de Gentse vicerector Freddy Mortier met het plan om de rectorverkiezingen maar helemaal af te schaffen. Ook in dit blad pleit hij voor meer managementservaring aan de top, voor competentie-eisen en assessments in de selectieprocedure. Dat is een opvallende demarche, van iemand die zelf tot vicerector verkozen is. De redenering van Mortier rijmt helemaal met de hedendaagse ‘optimaliseringslogica’. Dat efficiëntiedenken is helemaal niet zo efficiënt – het heeft doorgaans alleen oog voor meetbare effecten, en dat zijn zelden de enige die belangrijk zijn – maar het zal niet gaan rusten tot het de laatste vierkante centimeter van het westers leven heeft gekoloniseerd. ‘De grootste kwaal is een gebrek aan een flexibele managementstructuur’, schreven ook de Gentse proffen Filip De Rynck en Marc De Vos in een pleidooi voor de professionalisering van het bestuursmodel. Als de woorden ‘professionalisering’ en ‘bestuursmodel’ in één zin voorkomen, dan zou er een alarm moeten afgaan.

HET LIJDT GEEN TWIJFEL dat de sfeer aan de Gentse universiteit verziekt is – toch zeker aan de top. Vanzelfsprekend moet het officieuze tweeslagstelsel van katholieken en vrijzinnigen op de schop: in een superdiverse samenleving is dat een aberratie, zoals Mortier ook aangeeft. En de kiesprocedures opfrissen, dat kan ook nooit kwaad. Maar blijven die vermaledijde verkiezingen, die per definitie vervelend zijn voor wie de macht al heeft, dan niet de beste manier om het hele systeem open te breken? En geldt dat ook niet voor de verkiezing van een rector, die kan wegen op cruciale onderwijsbeslissingen? Is ons vertrouwen in verkiezingen dan zo klein geworden dat we bij de minste discussie meteen naar assessments en spreadsheets moeten grijpen? Zou het niet kunnen dat die vrije verkiezingen ons net op de zwakke plekken wijzen? Onnauwkeurig, onvoorspelbaar en met te veel buikgevoel: dat zeker wel. Maar tegelijk politiek in haar puurste vorm, een uitstekende manier om elke vastgeroeste consensus achter ons te laten. Nee, het ligt niet aan Gent. Het ligt aan onze angst en onze verwarring. Het idee van Mortier, en de academici die zijn idee steunen, is symptomatisch voor ons verlies aan vertrouwen in de democratie.

BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.

Moeten we ons nu ook al druk maken over, godbetert, de rectorverkiezingen in Gent? Het korte antwoord is: ja.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content