In simpeler tijden was je ofwél new waver, ofwél hardrocker. Sterft, gij oude vormen en gedachten! De jeugd van tegenwoordig heeft van eclecticisme zijn handelsmerk gemaakt. Hipsters zullen zij heten – maar zeg het hen niet, of ze vinden je een labelende oude zak. Sommige dingen veranderen gelukkig nooit.
Vrijdagavond, iets voor middernacht. In de lange rij voor de Brusselse discotheek Fuse staat een allegaartje van jongeren. Punkvesten, gabberschoenen, skate- broeken, baseballpetjes, noem het en het zit ertussen. Curieus, die mix van stijlen. Hadden die gasten niet elk hun eigen scene? ‘Vier jaar geleden bestonden er geen feestjes waar iedereen echt welkom was’, knikt Mathieu Fonsny, organisator van Forma. t goes to Fuse. ‘Daar wilden wij dringend wat aan doen. Sterker nog, ons feestconcept probeert over alle genres heen iedereen met elkaar te verenigen onder de paraplu van de feestcultuur. Het maakt ons niet uit of je hiphopper of skater bent, iedereen is welkom. We hadden er genoeg van dat je een club niet binnen mocht door je stijl. Grenzen overbruggen, dat is wat wij belangrijk vinden. Ongebonden doen wat je wilt en je amuseren, zonder een opgelegde dresscode.’
Trendwatchers hebben die eclectische jongeren intussen een naam gegeven: hipsters. De term komt uit de Amerikaanse jazzcultuur van de jaren veertig, toen lindyhoppende jongeren hun ouders de gordijnen in joegen met hun ‘obscene’ gedans en jonge bebopfans zich van de mainstream afscheidden ‘omdat zij snapten wat burgermannetjes nooit zouden snappen’.
In de jaren negentig werd de term gerecycleerd om een groep jonge adolescenten uit de middenklasse te omschrijven. Hij dook een eerste keer op in 1998 in de New Yorkse wijk Williamsburg. Sommige critici defi- nieerden deze jongeren als gek op alternatieve mode en cultuur, verzot op vegetarisch eten en bier uit een lokale brouwerij. Volgens de Amerikaanse schrijver Robert Lanham, de hipsterhater bij uitstek, draait de hele cultuur dan ook maar om drie dingen: bezit, imitatie en ironie. Met zijn Hipster Handbook en de website freewilliamsburg.com trachtte hij een einde te maken aan een beweging die volgens hem alleen maar uit een ‘aandachtzoekend, naïef en oppervlakkig volkje’ bestond.
Alleen, past die term wel bij de trend van vandaag? Het lijkt wel alsof hét grote gemeenschappelijke kenmerk hun trouw aan Groucho Marx is: ‘Ik wil geen lid zijn van een club die mensen als ik aanvaardt.’ Lotte De Bruy- ne, onderzoekster bij Ladda, een vzw die jeugdsubculturen bestudeert, heeft er zo haar twijfels bij. ‘De jeugd heeft er zelf geen idee van hoe ze zich moet omschrijven. Hipster is gewoon een te beperkte omschrijving. Het succes van Forma. t valt toe te schrijven aan de ontwikkelingen binnen de jeugdcultuur. Je hebt nog wel subculturen, maar het lidmaatschap ervan wordt minder en minder exclusief.’ Veel heeft te maken met de snelle technologische evoluties. ‘De technologie zorgt ervoor dat nieuwe tendenzen en fenomenen elkaar sneller opvolgen. Jongeren hechten nu eerder belang aan een eigen stijl, aan authenticiteit. Wat je doet of draagt is minder van belang. Niets is nog echt fout’, aldus De Bruyne. ‘In de hele samenleving merken we een fragmentarisering op. De grote verhalen zijn verdwenen en vele kleintjes kwamen in de plaats. Bovendien is jeugdcultuur geen bewaarcultuur. Juist door die vernieuwing kunnen sommige jeugd(sub)-culturen blijven bestaan. Er is immers een grote herwaardering van wat trendsettende jongeren uit bepaalde scenes doen. Daartegenover bestaan er hele industrieën die de voortrekkers van subculturen in de gaten houden. Ook zij hebben ongetwijfeld deze tendens van “diversiteit als norm” opgemerkt. Kijk maar naar het aanbod in kledingwinkels als H&M.’
Iedereen facebookt
Het internet en communicatiemiddelen zoals een mobieltje of een laptop zijn ontzettend belangrijk, geeft student communicatiewetenschappen Yannick (23) toe: ‘Wij zijn volop bezig met de ontwikkeling van onze elektronische identiteit. Dat komt omdat we langer kunnen studeren en op een andere manier onze vrije tijd invullen. Elk dood moment zitten we op het internet, waardoor dat een uitlaatklep wordt. Maar tegelijk ontdekken we daar vaak dingen die we anders nooit zouden hebben gevonden. En dat is nu net het leuke eraan.’
Fotografiestudente Sabrina (19) maakt graag en veel gebruik van het net. ‘Elke dag zit ik op het internet, ofwel via mijn iPhone, ofwel via mijn laptop. Ik gebruik het vooral voor Facebook, wat nog altijd hét sociale contactmiddel is. Daarnaast surf ik het web graag af om nieuwe muziek te ontdekken, vandaar mijn Myspaceprofiel. Maar of ik nu een hipster ben? Ik kén die term niet eens. Als ik het zo hoor, herken ik mezelf wel in een paar kenmerken – meer niet.’
Ook Louis (18), nog zo’n alleseter, vindt zich niet echt terug in het label. ‘Ik kan mezelf echt niet omschrijven. Oké, ik ben fan van Joy Division, The Cure en David Bowie, maar dat is natuurlijk maar een deel van wie ik ben. Ik ga graag uit, en probeer ook het nachtleven in het buitenland te ontdekken. Up to date blijven met muziek en na het uitgaan de liedjes opzoeken die ik heb gehoord, is voor mij een must.’
Iedereen feest
Het Belgische dj-duo Sound of Stereo, Vincent De Boeck (23) en Jochen Sablon (22), besteedt heel wat zorg aan zijn live-act. ‘Onze dj-sets zijn ons belangrijkste medium om mensen te bereiken. Het internet speelt daarbij een grote rol, maar mensen zoeken je enkel op als je ze weet bij te blijven door een stevig optreden. Muzikaal mashen(songs door elkaar mixen, nvdr) we meer. Het wordt steeds interessanter om de dingen met elkaar te combineren, om zo nieuwe dingen te creëren en te ontdekken.’ Volgens Sound of Stereo is feesten de uitgesproken manier om banden te smeden: ‘Het zijn de momenten waarop je contact hebt met mensen rond en op het podium.’
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, klampen jongeren zich heus niet vast aan hun laptop of gsm. Uitgaan is volgens Lotte De Bruyne nog altijd van groot belang. ‘In tijden van downloaden beleven ze meer aan echte ervaringen. We zien de verkoop van cd’s sterk afnemen, maar merken dat festivals, concerten en feestjes explosief groeien.’ En daarbij is eigenzinnigheid troef. Dat kan freelancefotograaf Robin Goossens bevestigen: ‘Als fotograaf pik je op evenementen de mensen eruit die iets extra’s aan je foto’s toevoegen. Het valt op dat veel jongeren er met opzet opvallend bij lopen. Jongeren trachten vaak zo origineel mogelijk uit de hoek te komen, zodat ze zich onderscheiden van anderen. En dat gebeurt meestal op feestjes, waarna ze de foto’s op het internet posten.’
Iedereen is van de wereld
Wie denkt dat jongeren alleen in zweterige clubs en rokerige bars rondhangen, slaat de bal mis. Ook in de kunstwereld steekt af en toe jong talent de kop op. Zoals de Fransman Eugène Delacroix zich in 1838 liet inspireren door de Poolse componist Frédéric Chopin, zo blijkt dat vandaag ook niet ongewoon. Maar dan op een eigentijdse manier. ‘De muziek werkt voor mij erg inspirerend en er treedt een interessante wisselwerking op’, zei grafisch kunstenaar Elzo Durt onlangs op zijn vernissage Echec Scolaire in de Brusselse galerie A.L.I.C.E. ‘Ik heb heel wat flyers gemaakt voor feestjes van het Luikse muziekcollectief Partyharders, en ik refereer vaak aan hen in mijn werken. En ja, de mensen van Forma. t zijn ook geen onbekenden.’
Forma. t trekt de filosofie van diversiteit trouwens niet alleen door in muziek en lifestyle. De Franstalige organisatoren hebben ook oog voor de communautaire problematiek van ons land. ‘We maken er een zaak van om ook het Vlaamse publiek aan te spreken, en we merken dat almaar meer Nederlandstalige jongeren naar onze feesten afzakken. Schitterend is dat. Contact moet op alle vlakken en met iedereen. Zeg nu nog eens dat we geen voeling hebben met de maatschappij.’
DOOR JURGEN MASURE
