Schenkingen aan het goede doel: ‘Wij dienen niet om uw belastingen te betalen’

Steeds meer mensen zetten een goed doel in hun testament. Meestal om nog één keer iets positiefs te doen. Maar je kunt er ook de rekening van de erfenis mee doorschuiven.

Wordt onze samenleving echt steeds egocentrischer? Marc Michils, directeur van Kom op tegen Kanker, geloof er niets van. ‘Al die onheilsboodschappen over toegenomen individualisering en polarisering… Het maatschappelijke bewustzijn wordt net veel sterker dan vroeger. Ik merk dat aan de interesse voor Kom op tegen Kanker, aan de gesprekken die ik voer met ondernemers en aan de groeiende inzet bij vrijwilligers. Meer dan ooit zetten we ons in voor de samenleving en onze naasten.’ Michils’ bewering is niet alleen gebaseerd op buikgevoel. Vier jaar geleden had de organisatie een budget van zo’n 18 miljoen euro. Intussen is dat al toegenomen tot bijna 30 miljoen euro. Veel van dat geld komt natuurlijk uit giften en schenkingen. Maar steeds vaker vloeien er ook erfenissen naar Kom op tegen Kanker. In 2010 ging het om 5 miljoen euro, vandaag is dat het dubbele en het aandeel stijgt nog.

Steeds meer mensen schenken aan goede doelen. Wijst dat er in de eerste plaats niet op dat de overheid tekortschiet, en liefdadigheidsorganisaties het gat moeten dichten?

Marc Michils: Natuurlijk laat de overheid gaten vallen. Ze kan niet alles doen. Alleen al in de gezondheidszorg duiken er voor de overheid gigantische problemen op. De noden stijgen iedere dag omdat we langer leven, betere zorg krijgen en ook betere overlevingskansen hebben. Zo stijgen de overlevingskansen voor kanker jaar na jaar. Het overlevingspercentage ligt tegenwoordig op 60 à 70 procent, en ik ben ervan overtuigd dat kanker over maximaal dertig jaar een chronische ziekte is waaraan we niet meer zullen sterven. Tegelijk maakt dat van de betaalbaarheid van onze gezondheidszorg een groot maatschappelijk probleem. Daar moeten we als ngo ons steentje toe bijdragen. Ngo’s moeten niet op subsidies jagen, we moeten zélf de middelen vinden.

Het verdelen van een erfenis is een gevoelige zaak. De meeste mensen willen dat hun kinderen zo veel mogelijk krijgen. Waarom beslissen sommigen toch om een deel van hun vermogen na te laten aan een goed doel?

Michils: Pure emotie. Elke dag krijgen 112 mensen te horen dat ze kanker hebben. Daardoor zijn er heel veel mensen voor wie kanker een wezenlijk deel van hun leven is, als patiënt of als naaste. Vaak willen ze nog een concrete bijdrage aan de bestrijding van de ziekte leveren. U zou ervan versteld staan hoeveel mensen ik ontmoet die de strijd tegen kanker zullen verliezen, maar die in de eindfase van hun leven beslissen om iets na te laten aan het goede doel. Ze beseffen goed waar ze voor staan, maar ze willen iets doen voor de mensen die nog tegen de ziekte vechten. Het is hun manier om hun leven zin te geven. Al die mensen delen dezelfde hoop: dat na hen niemand nog hoeft te sterven aan kanker. Ze willen niet voor niets sterven. Ik vind dat een mooie en troostende gedachte.

Je moet natuurlijk wel geld hébben om iets te kunnen nalaten aan het goede doel. Is het niet vooral iets voor mensen met heel veel geld? Of voor mensen zonder kinderen?

Michils: We ontvangen inderdaad meer erfenissen van mensen zonder kinderen of dichte familie. Maar met de omvang van het vermogen heeft het niets te maken. Een gift van 50 euro is evenveel waard als een erfenis van 5000 euro of meer. Iedereen zoekt naar manieren om zin te geven aan het leven, zowel rijk als arm. De voorbije jaren waren er méér mensen die ons iets nalieten via een testament, maar het gemiddelde bedrag daalde wat. Dat toont aan dat ook mensen zonder grote fortuinen ons in hun testament vermelden.

Laten mensen alleen geld na?

Michils: Je kunt het zo gek niet bedenken of het werd ons al geschonken. Onlangs gingen we bij een man met een vastgoedonderneming. Hij laat ons zijn volledige vennootschap na met alle appartementen. Maar we hebben ook al kunstwerken, gronden, vastgoed, waardepapieren, juwelen en oldtimers gekregen. Dat is niet altijd simpel, want we zijn daar geen experts in. We moeten al die schenkingen vooraf nauwgezet bestuderen, om er zeker van te zijn dat we door ze te aanvaarden geen risico nemen.

Goede doelen prijzen het ‘duolegaat’ aan om geld te schenken aan het goede doel. Legt u even uit waarom dat een goede manier is.

Michils: Met een duolegaat kun je twee begunstigden aanduiden in je testament: bijvoorbeeld je – verre – familie, vrienden of een goed doel. Normaal zouden zeker verre familieleden een torenhoge erfbelasting betalen. Maar hier komt het: via het duolegaat betaalt het goede doel, dat een gunsttarief geniet, zowel de eigen erfbelasting als die van de andere begunstigde. Het is allemaal nogal technisch, maar uiteindelijk komt het hierop neer: het verre familielid betaalt uiteindelijk minder erfbelasting, terwijl er ook een stuk naar het goede doel gaat. Het is een heel goed systeem, waardoor de voorbije jaren meer geld naar goede doelen is gevloeid. Nu is het tijd om het systeem eens te evalueren en bij te sturen.

Hoezo?

Michils: Het gaat zeker niet om een meerderheid van de gevallen, maar er is een kleine groep die het duolegaat puur interpreteert als een fiscaal instrument. Het is prima dat er fiscale voordelen aan verbonden zijn, maar steeds vaker wordt er maar net genoeg aan het goede doel geschonken opdat de andere erfgenamen het maximum halen uit de regeling. Als we dan niet opletten, moeten wij zelfs nog bijleggen. Dat kan niet de bedoeling zijn. Door die tactiek moeten we net te vaak schenkingen weigeren. Zo’n constructie heeft dan niets te maken met liefdadigheid, ze laat ons gewoon opdraaien voor alle belastingen. Er moet een evenwicht zijn tussen het terechte fiscale voordeel voor de erfgenamen en het goede doel.

Successieplanning is een hele industrie geworden waarmee banken, vermogensplanners en fiscale advocaten geld verdienen. Maakt dat de zaken moeilijker?

Michils: Op zich is daar niets mis mee. De staat probeert zijn inkomsten te maximaliseren, en de burger tracht de belastingfactuur te drukken binnen de wettelijke krijtlijnen. En daarbij kan hij heel veel hulp krijgen van goede consultants. Daar voeren we een ongelijke strijd: we hebben niet dezelfde middelen en mankracht om ons te verdedigen tegen alle mogelijks fiscale spitstechnologie. Begrijp me niet verkeerd, ik wil echt niet op het klachtenbankje zitten. Het duolegaat is een systeem waar de goede doelen al veel baat bij hebben gehad. Maar de achterpoortjes moeten dicht.