Wie is de man met het hoedje?

Heeft Mohamed Abrini ervoor gekozen om zichzelf niet op te blazen of liep zijn poging gewoon mis? © BelgaImage

Mohamed Abrini speelde een sleutelrol bij de aanslagen in Brussel en Parijs, en hij kan dat nog navertellen. Wat wordt zijn verhaal als hij binnenkort voor de rechter verschijnt?

Ruim twee uur duurde de ochtendwandeling van Mohamed Abrini, die aanvankelijk enkel bekend stond als ‘de man met het hoedje’. Met beelden van bewakingscamera’s kon zijn traject gereconstrueerd worden. Bij het Sheratonhotel recht tegenover de vertrekhal van de luchthaven sloeg hij rechtsaf, liep over de AVIS-parking, doorkruiste het centrum van Zaventem en bereikte zo de Leuvensesteenweg. Ergens op de lange weg naar Schaarbeek, buiten het bereik van de camera’s, heeft hij zijn bleke regenjas gedumpt. Het vissershoedje daarentegen zette hij niet af, ook al was het een uitzonderlijk warme lentedag. Na zijn arrestatie zou hij verklaren dat hij zijn weinig flatterende hoofddeksel had verkocht. Het is een van de vele losse eindjes in het verhaal: bestaat er in Brussel echt een markt voor gebruikte vissershoedjes? Het sjofele hoofddeksel werd voor het laatst op de hoek van de Brabançonnelaan en de Notelaarsstraat gespot, nauwelijks een halve kilometer van metrostation Maalbeek waar op dat moment de slachtoffers van de tweede bomaanslag werden geborgen.

Klopjacht

Wat speelde er door Abrini’s hoofd tijdens zijn lange voettocht? En wat dacht hij toen hij uit de luchthaven vluchtte, nadat een eerste explosie de vertrekhal in een inferno van scherven, rook en bloed had herschapen? Stond hij in de kiss and ride-zone inwendig te juichen terwijl rond hem de ontreddering totaal was en de eerste zwaargewonden werden geëvacueerd? En was hij wel van zin geweest om zichzelf op te blazen, zoals zijn kompanen Ibrahim El Bakraoui en Najim Laachraoui hebben gedaan? Met zijn drieën waren ze die ochtend in een taxi gestapt, bij het appartement in de Schaarbeekse Max Roosstraat waar de aanslagen werden beraamd en de spijkerbommen werden vervaardigd. Een geluk bij een ongeluk: de taxi bleek kleiner dan verwacht waardoor twee met explosieven en spijkers geprepareerde koffers niet konden worden ingeladen. De foto van het trio in de vertrekhal ging de wereld rond. Verkleed als toeristen, elk een trolley voor zich uit duwend met daarop een grote, zwarte reistas. Ze hebben nog een laatste koffie gedronken bij Délifrance, weten we sinds de reconstructie. El Bakraoui en Laachraoui lopen haast letterlijk schouder aan schouder, beiden gehuld in een zwarte trui. Op een kleine afstand volgt Abrini in zijn lichtgekleurde regenjas. Toeval, of werd op dat moment de wissel verlegd? Feit is dat Abrini op een ander spoor is beland. Zijn achtergelaten koffer, later die dag door de ontmijningsdienst DOVO geneutraliseerd, bleek een nog zwaardere lading te bevatten dan die van zijn reisgezellen.

Bijna drie weken bleef de meest gezochte man ter wereld naamloos en onvindbaar. Op basis van een vage persoonsbeschrijving werd Fayçal Cheffou als verdachte opgepakt, maar de burgeractivist en freelancejournalist bleek niets met de aanslagen te maken hebben. De gretigheid waarmee de Brusselse burgemeester Yvan Mayeur (PS) het vermoeden van onschuld schond, was een gênant dieptepunt. Op 8 april werd dan toch de echte man met het hoedje opgepakt. Mohamed Abrini moet hebben beseft hoe intensief er naar hem werd gezocht. Toch had hij zijn schuiladres in Kuregem verlaten om een luchtje te scheppen. Op het Albertplein, een van de meer desolate plekken van de hoofdstad, werd hij door een politiecommando overmeesterd. Voor de speurders was het een dubbelslag, want diezelfde dag werd in Laken Osama Krayem opgepakt, de Zweedse medeplichtige van Khalid El Bakraoui die zichzelf in Maalbeek had opgeblazen. Ook Krayem had een rugzak vol explosieven klaar. In plaats van die in de metro tot ontploffing te brengen, keerde hij terug naar zijn appartement in de Etterbeekse Kazernelaan waar hij de explosieven door het toilet spoelde.

Manchester United

Een procesdatum is nog lang niet vastgelegd. Het is uitkijken naar de verklaringen van beide kandidaat-zelfmoordterroristen die zich op de drempel van de dood bedachten. Dat is tenminste wat Abrini onmiddellijk na zijn arrestatie zelf heeft verklaard. Er circuleert echter een andere theorie, gebaseerd op gelekte smartphonebeelden van de aanslag op de luchthaven. Abrini zou door de kracht van de eerste explosie en het daaropvolgende tumult zijn trolley zijn kwijtgespeeld, waardoor hij niet de kans kreeg om zich als tweede in de rij te laten ontploffen.

Misschien komt de ware toedracht niet voor een Belgische maar voor een Franse rechtbank aan het licht. De 31-jarige Molenbekenaar wordt immers ook verdacht van medeplichtigheid aan de aanslagen van 13 november in Parijs. Aanwijzingen zijn er genoeg. Twee dagen voor de feiten werd Abrini in een Frans tankstation langs de A1 richting Parijs gefilmd, samen met zijn medepassagier en jeugdvriend Salah Abdeslam. Doel van de uitstap: een hotelkamer huren in de Parijse voorstad Alfortville, van waaruit verschillende kamikazes naar concertzaal Le Bataclan zouden vertrekken. De gehuurde Renault Clio werd door Salah Ab-deslam op 13 november ook gebruikt om drie zelfmoordterroristen, onder wie zijn eigen broer Brahim, voor het Stade de France af te zetten.

Naar alle waarschijnlijkheid was Abrini op die fatale vrijdagavond niet zelf in Parijs. Toch dichten speurders hem een sleutelrol toe in de voorbereidingen van die aanslagen. Zo reisde hij eind juni 2015 via Turkije naar Raqqa, de IS-hoofdstad in Syrië. Aan strijden voor het kalifaat kwam hij tijdens zijn korte verblijf niet toe, maar hij had er wel contact met Abdelhamid Abaaoud, een oude bekende uit Molenbeek die algemeen beschouwd wordt als het brein achter de aanslagen in Parijs. In opdracht van Abaaoud reisde hij vervolgens naar Engeland, schijnbaar ongehinderd door Europese buiten- en binnengrenzen. Hij bezocht er Londen, Manchester en Birmingham, de stad waar hij uit handen van een uitgeweken Belg en een Britse medeplichtige 3000 pond (3750 euro) ontving.

Het geld was ironisch genoeg afkomstig van een frauduleus verkregen huursubsidie, uitbetaald aan een geradicaliseerd Belgisch koppel dat al naar Syrië was uitgeweken. Werden deze middelen gebruikt om de aanslagen van Parijs te financieren? En waarom maakte Abrini zo veel foto’s van het voetbalstadion van Manchester United? Was hij aan het scouten voor een aanslag op Britse bodem of voor de raid op het Stade de France? Tijdens zijn eerste ondervragingen, gelekt via VTM, doet Abrini dat allemaal af als verzinsels. Zijn betrokkenheid kan hij niet ontkennen. Hij vertelt zelfs met enige trots hoe hij na de aanslagen in Parijs onder de neus van de politie in Brussel van het ene naar het andere schuiladres verhuisde, net als zijn boezemvriend Salah Abdeslam, de meest gezochte terrorist ter wereld. Abrini probeerde zijn rol te minimaliseren. Vechten in Syrië, zichzelf en onschuldigen opblazen? Dat was allemaal niets voor hem. Hij was maar een kleine garnaal die zich had laten meesleuren in een complot waar afhaken geen optie was.

Martelaar

Of dat zal volstaan voor zijn advocaat Stanislas Eskenazi om een mild vonnis uit de brand te slepen? De Brusselse strafpleiter vocht de voorbije maanden al een verbeten strijd uit tegen de uitlevering van zijn cliënt aan Frankrijk. Met succes: het Hof van Cassatie verbrak op 6 juli de beslissing van de kamer van inbeschuldigingstelling die het licht op groen zette voor de uitlevering. Overigens zouden we in deze zaak beter van uitlenen spreken. De Belgische justitie wil Abrini wel laten verschijnen op het Franse proces over de aanslagen in Parijs. Maar uiteraard is het de bedoeling om hem later in eigen land als hoofdbeklaagde voor de aanslagen in Brussel voor de rechter te brengen. Met of zonder uitlevering, de Belgische en Franse justitie zullen goed met elkaar moeten overleggen. Tenslotte zijn de aanslagen in Parijs en Brussel het gevolg van een groot complot, gesmeed door een en hetzelfde terreurnetwerk.

Mohamed Abrini is het prototype van de draaideurcrimineel die op korte tijd radicaliseerde. Zijn professionele cv vermeldt een korte periode als hulpje in een bakkerij aan metrostation Zwarte Vijvers, een intermezzo dat hem in Molenbeek de bijnaam ‘brioche’ opleverde. De rest van zijn carrière is een aaneenschakeling van diefstallen, overvallen en drugsfeiten, onderbroken door vijf verblijven in de gevangenis. Na het uitzweten van zijn laatste celstraf begin 2015 verdween hij van de radar, tot op 24 november zijn signalement internationaal werd verspreid. Een jaar eerder was zijn jongere broer Souleymane in Syrië als IS-strijder gesneuveld. Heeft dat verlies hem in de armen van de jihadterreur gedreven? Dat liet Abrini zelf uitschijnen in een testament dat werd aangetroffen in een laptop die de kamikazes in een vuilnisbak dumpten voor ze naar de luchthaven vertrokken. Het zou door de verdediging als een verzachtende omstandigheid kunnen worden uitgespeeld. Maar in datzelfde testament juicht Abrini de terroristen van Le Bataclan toe als helden en zweert hij net als zijn broer de martelaarsdood te zullen sterven. Het wordt voor meester Eskenazi een lastige klus.

Tekst Erik Raspoet

Abrini is het prototype van de draaideurcrimineel die op korte tijd radicaliseerde.

De koffer van Abrini, die niet ontplofte, bevatte een nog grotere lading explosieven.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content