‘Het is overduidelijk een begroting. Er staan veel cijfertjes in’, moet de Amerikaanse president George W. Bush ooit hebben gezegd. Wij en de Wetstraat zijn in de ban van terreuraanslagen en racisme, maar zelfs dan is er geen ontkomen aan: vanaf dit weekend moet de regering-Michel zich weer buigen over de begroting. Om die op koers te houden, moet ze volgens het Monitoringcomité tegen 2017 2,4 miljard euro vinden, maar de inzet is veel groter.
De regering-Michel mag de aangroei van jobs als pluim op haar hoed steken. Dat dit vooral in de privésector gebeurt, is een breuk met het verleden waarvan het belang niet genoeg kan worden onderstreept: de nieuwe banen komen er niet omdat de overheid ze creëerde, wel omdat ondernemers ruimte zien om mensen aan te werven. Terwijl overheidsbanen de overheid eerder geld kosten, leveren de privébanen eerder geld op. Maar met de sanering van de overheidsfinanciën staat de regering-Michel nergens.
Het ging verloren in de aanslagengolf en het welles-nietes over wie verantwoordelijk is voor racistische uitlatingen, maar eind juli bracht de statistische dienst van de Europese Unie, Eurostat, cijfers uit die alleen maar als een blamage voor ons land kunnen worden gelezen: terwijl het begrotingstekort in de hele eurozone tijdens het eerste kwartaal van dit jaar terugviel tot 1,6 procent – het laagste peil in zes jaar – kwam België uit op 3,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp), een stuk hoger dan de 2,9 procent van 2014. Onze schuld bedraagt nu alles samen 450 miljard: dat is 109,2 procent van het bbp of 40.150 euro per Belg. Het is een pijnlijke waarheid voor een regering die het ‘sociaal-economische herstelbeleid’ als voornaamste, zo niet enige bestaansreden heeft.
Daarbij komt dat minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) de vennootschapsbelasting wil verlagen. Dat betekent: minder inkomsten voor de overheid. Om dat te compenseren pleit minister van Economie Kris Peeters (CD&V) voor een vermogenswinstbelasting. De rijken moeten dus de belastingverlaging van de ondernemingen betalen. N-VA en Open VLD zien dat niet zitten. Zij beklemtonen dat de belastingdruk in ons land met 53,7 procent al zeer hoog ligt.
Die druk moet dus naar beneden. Dat zoiets niet zo makkelijk gaat, heeft deze centrum-rechtse regering al mogen ondervinden. Ze beknibbelde aanvankelijk op zowat alle veiligheidsdiensten, maar na de terreuraanslagen werd daar snel opnieuw meer geld voor vrijgemaakt. Dat gebeurde onder impuls van N-VA, die het luidste had geroepen om een ‘ontvetting’ van de staat maar de boemerang in het gezicht dreigde te krijgen omdat vooral N-VA’ers de veiligheidsdiensten beheren: de politie valt onder de bevoegdheid van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon en defensie onder minister Steven Vandeput. Na de gebeurtenissen van de voorbije weken zal de vraag om nog meer middelen voor veiligheid op de begrotingstafel liggen.
De regering lijkt ook tot het besef te komen dat de overheidsinvesteringen moeten worden verhoogd. Decennialang werd er te weinig geïnvesteerd in infrastructuur, het was een van de makkelijkste manieren om te besparen. ‘Een beschaafd land geeft 3 procent van zijn bbp uit aan publieke investeringen, België houdt het op 1,7 procent’, zei de Leuvense begrotingsexpert Wim Moesen onlangs. Dat wreekt zich op termijn: onze wegen liggen er nu erbarmelijk bij. De regering lijkt geneigd ook daarvoor meer geld vrij te maken.
Waar moet al dat geld dan vandaan komen? Volgens N-VA moet er vooral worden bespaard in de sociale zekerheid. Dat kan volgens haar ook makkelijk, want alle sociale uitgaven zijn samen goed voor 100 miljard euro en dat is meer dan de begroting van de federale (30 miljard), Vlaamse (40 miljard) en Waalse (12 miljard) overheden en de Franstalige Gemeenschap (9,5 miljard) samen. Waar die miljarden dan precies gevonden kunnen worden, blijft onduidelijk. Bovendien verzet CD&V zich nu al, want ze kan zich niet permitteren dat de regering-Michel nog meer wordt weggezet als een regering zonder menselijk gelaat.
De regering-Michel staat dus voor een zware opdracht. Ze mag hopen dat ze van Europa de uitgaven voor meer veiligheid en voor de noodzakelijke investeringen in infrastructuur niet in de begroting hoeft op te nemen. Daarmee kunnen de officiële cijfers wat worden opgesmukt, ook al wordt het geld wel uitgegeven. Om de begroting helemaal op orde te krijgen, rekent ze vooral op economische groei en de verdere aanwas van niet-gesubsidieerde jobs. Dat is wensdenken. Het is zoals hopen dat de terreuraanslagen bij ons zullen stoppen als de IS in het Midden-Oosten is platgebombardeerd.
EWALD PIRONET is senior writer van Knack.
De staatsschuld is nu 109,2% van het bbp. Pijnlijk voor een herstelregering.
