Partijstratege Democraten: ‘We zijn van betogers kiezers aan het maken’

Symone Sanders is nog geen 28 en ze is al een ancien in de Amerikaanse politiek. Vorig jaar was ze woordvoerster van presidentskandidaat Bernie Sanders, vandaag is ze partijstrateeg. ‘De veranderingen die Democratisch Amerika wil, zullen niet van de partij komen.’

Op de website van Symone Sanders zijn T-shirts te koop met daarop: #OhhhJeffrey. Het is een uitspraak van haar die viraal ging en uit een debat komt dat ze had met de Republikeinse spindoctor Jeffrey Lord. Die noemde Donald Trump ‘de Martin Luther King Junior van de gezondheidszorg’. Wanneer we Sanders vragen naar de anekdote, barst het kleine kamertje waarin we tegenover elkaar zitten bijna uit elkaar van haar bulderlach. ‘Ik hield het niet meer toen hij die vergelijking maakte! King bracht mensen op straat om schendingen van de burgerrechten aan te klagen. Trump krijgt ze op straat omdat hij miljoenen mensen fatsoenlijke gezondheidszorg wil afnemen. En dus begon ik (steeds luider): “Ohhh Jeffrey, ohhh Jeffrey, ohhh Jeffrey! Jij gaat echt niet Nobelprijswinnaar en burgerrechtenicoon dokter Martin Luther King vergelijken met de vagina grabbing president.” En dat ging dus de wereld rond.’ (lacht)

Het voorval tekent Sanders helemaal: een vrouw met de energie van een vulkaan, een neus voor de betere oneliner en een groot inzicht in de Amerikaanse politiek. Volgende week wordt ze 28. Drie jaar geleden vroeg Bernie Sanders – geen familie – haar om woordvoerster te worden van zijn campagne voor het Democratische kandidaatschap. Ze was met haar 25 jaar de jongste ooit om dat te doen. Het leverde haar een plek op in Rolling Stone Magazines lijst van zestien jonge Amerikanen die de verkiezing van 2016 vormgaven. Toch was ze niet helemaal een bleu in de politiek. ‘Bernie was mijn eerste presidentscampagne, maar wel al mijn vijftiende verkiezingscampagne’, zegt ze. In 2006, ze was toen 16, mocht ze oud-president Bill Clinton inleiden op een fundraisingdiner. ‘Wat vreselijk om na Symone te moeten komen, wat heeft ze geweldig gesproken’, zei Clinton. Hij zou de ontmoeting later beschrijven in zijn boek Giving: How Each of Us Can Change the World. Het snijvlak van media, communicatie en politiek is haar biotoop, zeker sinds ze na haar vertrek bij Bernie Sanders aan de slag ging als strateeg bij Priorities USA, een organisatie in de periferie van de Democratische Partij die voor haar politici werkt. Ze zit ook in het Democratic National Comittee (DNC), het hoogste bestuursorgaan van de partij en de cockpit waarin de strategische lijnen worden uitgezet en de conventies worden georganiseerd die de presidentskandidaat aanwijzen. En dan is ze ook nog eens politiek commentator op de tv-zender CNN. ‘Dat geeft me allemaal een redelijk goede inkijk in de partij en de Amerikaanse politiek, ja.’

Een jaar na de oplawaai van Donald Trump kunnen de Democraten weer iets vrijer ademen: jullie wonnen in verscheidene staten en op verschillende niveaus verkiezingen. Wat leert u daaruit?

Symone Sanders: Dat we niet zijn blijven liggen na de wake-upcall. New Jersey, Virginia, Georgia, North-Carolina, Minneapolis enzovoort, daar hebben we kunnen winnen omdat we kiezers hebben gemaakt van protesterende burgers. We are electorising the protest. Als wij Democraten onze basis kunnen mobiliseren, winnen we verkiezingen. In Virginia kwamen 40 procent méér 30-jarigen opdagen dan bij dezelfde verkiezingen in 2013. Jongeren en zwarte vrouwen hebben daar het verschil gemaakt. De basis mobiliseren doe je met gerichte campagnes en door verkozenen – van beide partijen – ter verantwoording te roepen. Bijvoorbeeld over gezondheidszorg.

Kunnen jullie dit volhouden tot de midterm elections van volgend jaar, wanneer over een volledig nieuw Congres en een deel van de Senaat wordt gestemd?

Sanders:Dat is nu de vraag, ja. Als we even hard blijven werken, kunnen we zeker weer successen boeken. Zeker omdat de Republikeinen, ook al bezetten ze het Witte Huis, het Congres én de Senaat, in een gevaarlijke positie zitten. Sinds de populariteit van een president wordt gemeten, is er nooit iemand zo onpopulair geweest als Trump. Het enige wat de Republikeinen en hun zelfverklaarde dealmaker president al hebben weten te bereiken, is een akkoord over een gigantische belastingverlaging voor de allerrijksten. Een cadeautje aan de donoren, die de nu al enorme de kloof tussen arm en rijk alleen maar zal vergroten. Trump dreigt dus met lege handen naar de gewone kiezer te moeten stappen.

Toch behoudt Trump zijn harde supporterskern, én blijft de Grand Old Party achter haar president staan.

Sanders: Voorlopig toch. Maar je mag je niet blindstaren op die harde kern voor wie Trump niets mis kan doen. En al zeker de Democratische Partij mag dat niet doen. We moeten de onafhankelijke kiezers proberen te verleiden, niet Trumps fanbase. Electoraal veel relevanter zijn bijvoorbeeld de kiezers die in 2012 voor Obama kozen en in 2016 voor Trump. Zij maken 8 procent uit van het electoraat, een enorme groep. Uit focusgroepen met die kiezers leren we dat ze zowel in 2012 als in 2016 voor change hebben gestemd. Ze voelden dat Trump iets kon doen wat nog niet gedaan werd. Daarvoor waren ze bereid om zijn capriolen of zijn racisme te negeren. Een jaar na zijn verkiezing willen ze hem nog krediet geven. Maar die goodwill is niet eeuwig. Je troost de mensen niet met groeiende beurzen. Dat levert een gewoon Amerikaans huishouden niets op. Als we deze mensen kunnen overtuigen om in 2018 op zijn minst eens over het muurtje te kijken naar andere politici, de onze bijvoorbeeld, dan kunnen we veel bereiken.

Uw partij daverde sinds de verkiezingsnederlaag een paar keer op haar grondvesten. Donna Brazille, kort interim-voorzitter van het DNC, schreef in haar memoires dat de partij de facto in handen was van Hillary Clintons team. Heeft dat Bernie Sanders de nominatie gekost?

Sanders: Nee. Het is geen geheim dat zowat het voltallige DNC in 2016 geprobeerd heeft om Clinton te bevoordelen, en ze hebben het ons zeker moeilijk gemaakt, bijvoorbeeld met een voor ons ongunstig debatschema. Maar de primaries werden niet vervalst. Dat zou erg moeilijk zijn, want de staten staan individueel in voor de organisatie ervan. We hebben dus niet verloren door het DNC. Dat gezegd, is het wél duidelijk dat de partij een grondige hervorming nodig heeft. De huidige voorzitter, Tom Perez, heeft dat goed begrepen. Hij voerde Transparancy 2020 in, een programma om het nominatieproces tegen 2020 te hervormen.

Waarom heeft de Sanders-campagne dan verloren?

Sanders: Wij hebben een paar strategische keuzes gemaakt die niet de juiste bleken. Wie presidentskandidaat van zijn partij wil worden, moet eerst een zeker aantal delegates verzamelen: vertegenwoordigers van de staten die op de conventie de kandidaat nomineren. Bij de laatste verkiezingen had je er zo’n 2000 nodig. Daar zijn we niet in geslaagd. Achteraf gezien hadden we meer geld moeten inzetten op de staten die vroeg stemmen, voornamelijk de zuidelijk staten. De vele zwarte kiezers daar hebben een historische band met Clinton. Bernie was bij de Afro-Amerikaanse gemeenschap onbekend en dus onbemind.

Kan de Democratische voorverkiezing zo worden samengevat: Sanders had het beste verhaal, Clinton de beste strategie?

Sanders: Het klopt dat wij een geweldig verhaal hadden, dat door heel Amerika resoneerde. Maar laat me een tegenstrijdigheid blootleggen die het ons erg moeilijk heeft gemaakt. Aan de ene kant heb je een man wiens authenticiteit buiten kijf staat. Berniesays what he means, en means what he says. Dat is wat mensen omschreven als the bern: je gelóóft die man. Ik ook, ik heb voor hem gekozen en niet tegen Clinton. Zijn kritiek op het frauduleuze economische systeem is oprecht, hij wil echt zorgen dat Amerika niet langer de wereldwijde koploper is in mensen opsluiten. Googel de man en vergelijk wat hij twintig jaar geleden zei met wat hij vandaag zegt, en je hebt een schoolvoorbeeld van consequentie.

Waar knelde de schoen dan?

Sanders: De mensen geloofden Bernie wel, maar ze geloofden niet dat hij kon winnen van Clinton. Meer zelfs: ze twijfelden eraan dat hij echt president wilde worden. Ze gingen ervan uit dat hij meedeed om te wegen op de agenda, en de media versterkten dat beeld. Dat hij het meende, ging er niet in.

Wat zijn de grote uitdagingen voor de Democraten nu?

Sanders: De partij moet haar integriteit herstellen en het vertrouwen terugwinnen. Dat kan op drie manieren. Ten eerste: de Democratische Partij is heel divers, en dat moet weerspiegeld worden aan de top. Volgens mij hebben we nu geen blanke mensen aan de top nodig. Daarnaast moeten we de mensen die we met de Sanders-campagne konden aantrekken bij ons houden en naar hen luisteren. En ten slotte moeten we de banden herstellen met onze historische basis. Waarom hebben we bijvoorbeeld de zwarte vrouwen verloren, terwijl ze altijd aan onze kant hebben gestaan? Omdat de partij niet geluisterd heeft naar hun verzuchtingen – wat Brazille ook aantoont in haar boek. Nu, de veranderingen die Democratisch Amerika wil, zullen hoe dan ook niet van de partij komen.

Van wie dan wel?

Sanders: Van grass roots-bewegingen, activisten die buiten de partij staan. De mensen die we dit jaar op straat zagen komen.

U bent een partijstrateeg die niet in partijpolitiek gelooft?

Sanders: Dat nu ook weer niet. Als lid van het DNC ben ik me heel bewust van het belang van de partijen en vind ik zeker dat ze een rol te spelen hebben. Maar niet als motor van veranderingen. Kijk naar de burgerrechtenbeweging in de jaren zestig. ‘The amazing Democratic president‘ John F. Kennedy heeft daar veel voor gedaan, maar pas nadat activisten zoals Martin Luther King en Malcolm X hem daartoe hadden gedwongen met massale betogingen. Hetzelfde geldt voor Obama. Ik ben dol op hem, hoor, hij is de eerste presidentskandidaat voor wie ik ooit heb gestemd. Maar denkt u dat het presidentiële besluit voor het Dreamers-programma, dat kinderen van illegaal in de VS verblijvende mensen verblijfsrecht gaf, zijn eigen idee was? Of van de partij? Nee. De Dreamers hebben dat zelf doorgeduwd. Verandering komt altijd van buitenaf, zelden vanuit de instellingen.

Wie kan de Democraten weer verenigen? Sanders is misschien te oud, en Elizabeth Warren heeft zich mogelijk te uitdrukkelijk aan Clintons zijde geschaard.

Sanders: Die vraag wordt veel gesteld, maar krijgt nooit een helder antwoord. Hoe dan ook zál er iemand opstaan voor 2020. Misschien is het Warren, misschien Bernie. Of misschien iemand van wie we nog niet gehoord hebben. Vergeet niet dat niemand Obama had zien aankomen, hij was een redelijk onbekende senator. Veel zal duidelijk worden in 2018, wanneer blijkt welk type kandidaat het goed doet en komt bovendrijven.

U sprak zich eerder al positief uit over populisme. Weinig progressieven doen dat.

Sanders:Dat klopt. Populisme heeft een slechte naam omdat wereldwijd vooral de kwalijke uitingen ervan succes lijken te hebben. Ik vind populisme pas problematisch wanneer het die ‘wij willen geen vreemdelingen’-vorm aanneemt. Ik bekijk populisme als een magere ideologie die altijd gevoed moet worden door een stevige ideologie. Bernie doet dat met een discours van economische gelijkheid. Trump met nationalisme, etnocentrisme en zelfs racisme. Zijn Make Amercia Great Again mikt op een heel specifiek deel van de bevolking.

U bent een vurig tegenstandster van de ‘vagina grabbing president’. Kunt u begrijpen waarom mensen voor hem stemmen?

Sanders: Zeker. Om dat te begrijpen moet u weten dat Republikeinen en Democraten op een totaal andere manier beslissen over hun stem. Republikeinen stemmen voor ideeën, Democraten voor mensen. Wat is een strijdpunt voor conservatieve kiezers? Een conservatief Hooggerechtshof. Wie kon daarvoor zorgen? Trump. En dus negeerden veel fatsoenlijk conservatieve, zelfs evangelische Republikeinse stemmers Trumps racisme, misogynie en tweets. Democraten, daarentegen, hangen vast aan politici: ze willen iemand die ze graag hebben. Een Clinton-aanhangster zal het zelfs niet overwegen om eens te horen wat Sanders te zeggen heeft.

Zegt u daarmee dat Democraten weinig ideologische ruggengraat hebben?

Sanders: De partij moet in elk geval eerlijker en meer uitgesproken zijn over haar politieke ideeën. Wanneer we zeggen dat we goedbetaalde jobs willen voor iedereen, dan moeten onze verkozenen of kandidaten dat op de agenda zetten. Wie er niet in slaagt dat te doen, moet eruit – hoe sympathiek ook.

Wat vindt u ervan dat kiezers bereid zijn misogynie en racisme te negeren om een of ander doel te bereiken?

Sanders: Het is dom en onjuist om alle Trumpstemmers racisten te noemen. Het is even dom en onjuist om te negeren dat een groot deel van zijn kiezers dat inderdaad wel zijn. Je mag niet zwijgen over zijn racistische campagne, of over het feit dat hij virulent nationalisme omarmt en aanjaagt in plaats van het af te koelen.

Hebt u begrip voor de blanke mannen die het gevoel hebben dat zij de enigen zijn die niet vooruit gaan? Ze voelen zich ingehaald door vrouwen, hispanics, transgenders…

Sanders: Ik kan daar deels in meegaan. Maar het probleem van die redenering is eenvoudig: het spel wordt niet eerlijk gespeeld. De blanke man kreeg gewoon alles. Dat is het probleem van geprivilegieerde groepen: groeiende gelijkheid kan voor hen achteruitgang lijken.

Blanke mannen verliezen niets, ze moeten het nu gewoon delen?

Sanders: Zelfs dat niet. Ze hoeven niet te delen, er wordt gewoon een gelijk speelveld gecreëerd. Gelijkheid betekent niet dat je iets zal worden afgenomen, zoals de Republikeinen beweren. Als sinds de jaren vijftig en zestig beweren de Republikeinen dat zwarten de jobs van blanken afnemen. Die mantra is compleet achterhaald. Vandaag is de working class al voor een groot stuk gekleurd. Tegen 2030 zal de meerderheid van de werkende Amerikanen dat zijn. Binnen dit en vijftien jaar is banenverlies dus vooral een probleem voor gekleurde Amerikanen. Daarom noemt Bernie economie een everybody issue. Amerikanen over het hele land hebben dezelfde problemen, alleen de politieke retoriek verdeelt ons.

Vindt u de strategie van de Democratische fractieleiders Nancy Pelosi en Chuck Schumer slim? Zij proberen deals te sluiten met de president.

Sanders: Dat zou het kunnen zijn, maar deze president heeft al bewezen dat hij volstrekt onbetrouwbaar is. Een deal staat of valt met zijn humeur, en dat wil weleens wisselen. Nu, dit congres schept best wat mogelijkheden. De Republikeinen zijn de baas, maar ze zijn zo diep verdeeld dat ze de Democraten soms nodig hebben om wetgeving goedgekeurd te krijgen. We kunnen en moeten dus hard onderhandelen over wat voor ons fundamenteel is. Zoals garanties voor Obamacare, of het staatsburgerschap van de Dreamers. De Democraten moeten hun stem duur verkopen. Dat is geen obstructie, zoals de Republikeinen onder Obama deden, maar slimme politiek.

U draagt het woord feminist rond uw hals. Wat betekent dat voor u?

Sanders: Feminisme is voor mij het streven naar gelijkheid voor vrouwen over de hele linie. Je kunt niet één strijdpunt uitkiezen. Alles is verweven met elkaar: van gelijk loon voor gelijk werk tot zelfbeschikkingsrecht over ons lichaam. Nu goed, laat me dat dan nemen: het zou prettig zijn mochten sommigen stoppen met te proberen om mijn baarmoeder te managen. (lacht luid)