De uitgeverijen WPG en Lannoo hebben de vroegere PCM-uitgeverijen onder elkaar verdeeld. Daarmee wordt WPG de grootste Nederlandstalige literaire uitgeverij, terwijl Lannoo voortaan de non-fictiemarkt in Noord en Zuid beheerst.
In één klap verdubbelde uitgeverij Lannoo op vrijdag 22 januari haar boekenomzet: van 47 miljoen euro naar een geschatte 95 miljoen euro (zie kader). Niet slecht voor een West-Vlaams familiebedrijf dat in september 2009 zijn honderdste verjaardag vierde. Maar ook Koen Clement, algemeen directeur van WPG, is naar eigen zeggen ‘heel gelukkig’ met de transactie, die hem op die memorabele vrijdag Standaard Uitgeverij én Bruna opleverde: ‘Een van de vier prioriteiten van ons management voor de komende jaren was de uitbouw van de Belgische markt. En toen kwam Standaard Uitgeverij langs. Dat was voor ons de perfecte deal.’
Natuurlijk ‘kwam’ Standaard Uitgeverij niet zomaar ‘langs’. In 2009 nam De Persgroep de Nederlandse PCM-kranten (De Volkskrant, NRC Handelsblad, Trouw) én PCM-boeken over. Topman Christian Van Thillo wou die boeken- divisie zo snel mogelijk te gelde maken, en plaatste ze in de etalage. Op die manier kon De Persgroep zich in Nederland concentreren op zijn kerntaak – kranten aan de man brengen – en vooral de schulden aanzuiveren van de opgekochte PCM-groep.
De kroonjuwelen van PCM-boeken waren Standaard Uitgeverij, dat onder meer Pieter Aspe en Marc De Bel uitgeeft, en Bruno, de thuis van Stieg Larsson en Carlos Ruiz Zafón (zie kader). Maar ook de onderdelen Meulenhoff/De Boekerij en Unieboek/Het Spectrum waren gezonde boekenbedrijven die geld in het laatje zouden brengen.
Voor hoeveel deze vier PCM-boekendochters uiteindelijk werden doorverkocht, blijft een goed bewaard geheim. In de wandelgangen circuleert het bedrag van 55 miljoen euro. Daarvan zou Koen Clement het merendeel hebben betaald voor Standaard Uitgeverij en Bruna, en Matthias Lannoo de rest voor Meulenhoff/De Boekerij en Unieboek/Het Spectrum. Clement is in zijn nopjes omdat hij nu literair marktleider wordt in Nederland en Vlaanderen. Lannoo trekt met de Prismareeks van Het Spectrum zonder meer het segment van het Nederlandstalige non-fictieboek naar zich toe. Het was duidelijk dat Lannoo ook aasde op Bruna maar blijkbaar het geld niet kon neertellen om het effectief van onder de neus van WPG weg te kopen. Clement spendeerde dus het meeste van de naar schatting 50 à 55 miljoen euro, maar hij wrijft zich nu al in de handen. Ook al beseft hij wel dat de hand aan de ploeg zal moeten worden geslagen: ‘Het werk begint nu pas.’
Kannibalisering
Het is maar de vraag of de nieuwe structuur niet tot interne kannibalisering zal leiden. Het kwaliteitsvolle literaire fonds Meulenhoff/Manteau komt bij WPG immers in dezelfde pot terecht als het prestigieuze De Bezige Bij. Clement geeft toe dat de naam Meulenhoff/Manteau allicht zal moeten worden aangepast, want de link met het Nederlandse Meulenhoff verdwijnt definitief. Meulenhoff wordt immers onderdeel van het Lannoo-imperium, dat zich in Nederland ondubbelzinnig tot LannooMeulenhoff heeft omgedoopt. Maar aan de autonomie van de verschillende boekenunits wil Clement niet raken. WPG wordt hoe dan ook met zijn vijf grote boekenhuizen (De Bezige Bij, Querido, Arbeiderspers, Standaard Uitgeverij en Bruna) de belangrijkste literaire speler op de Nederlandstalige boekenmarkt.
Een andere grote geïnteresseerde, VBK (Veen Bosch & Keuning), gelieerd aan de krantengroep NDC (Noordelijke Dagbladen Combinatie), moest vanaf de zijlijn toezien hoe WPG en Lannoo de zaak onder elkaar verdeelden. NDC/VBK, dat ook na deze deal met zijn 350 miljoen euro de grootse omzet van alle boekenfirma’s blijft draaien (zie kader), had de handen vol om de schulden van het eigen bedrijf de baas te kunnen. Eind december 2009 kon het een financieel plan met huisbankier ING in elkaar timmeren om de immense schuldenlast van 325 miljoen euro te herschikken. Bij vroegere acquisities, met name van de educatieve uitgeverij ThiemeMeulenhoff, had het zich zwaar vertild. Als NDC/VBK zich de komende jaren niet kan hervatten, zou een volgende boekenraid wel eens die richting kunnen uitgaan. WPG zou allicht maar wat graag Atlas of Augustus, beide dochters van VBK, binnenrijven. Door Cees Nooteboom (ex-Atlas) bij zijn vijfenzeventigste verjaardag in te lijven, knaagde De Bezige Bij, het paradepaardje van WPG, al aan de bedrijfspoten van Emile Brugmans boekenwinkeltje. Ook Kristien Hemmerechts verliet trouwens onlangs het schip (naar De Geus), maar Jeroen Brouwers en bestsellerkanon Geert Mak blijven voorlopig (?) trouw aan Atlas.
Niet vergeten, trouwens, dat er buiten deze grote drie ook nog een belangrijke vierde speler is: Kluwer. Deze uitgeverij komt minder in beeld omdat ze zich vooral met educatieve en zakelijke boeken inlaat, waarvan de auteurs minder in the picture lopen dan Stieg Larsson en co.
‘Arm Vlaanderen’
Hoe dan ook wordt de Vlaamse aanwezigheid in de vroeger bij uitstek Nederlands gekleurde uitgeverijsector met deze transfers extra in de verf gezet. Ooit was het helemaal anders en waren de Vlaamse uitgevers het lelijke eendje in Nederlandstalig uitgeversland. An- gèle Manteau, la grande dame van de Vlaamse uitgeverijgeschiedenis, kon ervan meespreken. Een Vlaamse uitgeverij runnen was vechten tegen de bierkaai, aldus Manteau in het gelijknamige boek van Kevin Absillis. In Vechten tegen de bierkaai, een monumentale en indrukwekkende literatuurhistorische studie van het uitgevershuis Manteau tussen 1932 en 1970, beschrijft Absillis wat hij ‘de vloek van Arm Vlaanderen’ noemt. Vlaamse auteurs werden traditio- neel liever uitgegeven bij Nederlandse uitgevers omdat dit statusverhogend werkte en ook omdat in ‘Arm Vlaanderen’ nu eenmaal geen literair publiek bestond. Hoeft het gezegd dat Vlaamse uitgevers met lede ogen jonge talenten zoals Louis Paul Boon en Hugo Claus naar Nederland zagen vertrekken?
Ludo Simons, een andere kenner van de Vlaamse uitgeverijgeschiedenis, noemde Vlaamse uitgeverijen tien jaar geleden nog het verdriet van Vlaanderen. Het lijkt erop dat de Vlaamse ceo’s Clement en Lannoo de vloek eindelijk hebben opgeheven. Benieuwd of ook de Vlaamse auteur en lezer van deze ontwikkelingen beter zullen worden. De hausse van de Vlaamse literatuur in het afgelopen decennium voorspelt althans veel goeds.
DOOR FRANK HELLEMANS
