Hoe raken we door de muur van Rustige Vastheid? Talloze opiniemakers gillen zich tegenwoordig schor om structurele hervormingen en andere ‘omwentelingen’. Ondertussen word ik veeleer moe dan gedreven door al die noodkreten, onheilstijdingen, open brieven en andere ‘ senses of urgency’.

De problemen zijn bekend. De oplossingen ook. De hamvraag is nu: wat houdt ons tegen om er echt aan te beginnen? Wat is de brandstof voor verandering?

De mens is pas bereid een bestaande situatie te veranderen wanneer de mislukking ervan onmiskenbaar is aangetoond. Zulk besef sijpelt niet druppel voor druppel naar binnen. Het komt als een slag in het gelaat.

De explosieve stijging van de rente op de Griekse overheidsobligaties is zo’n slag. De Griekse regering grijpt nu in, eindelijk.

De kredietcrisis was ook zo’n klap, die Obama het momentum bezorgde voor ‘ change’. Obama toonde moed door dadelijk grote hervormingen aan te vatten, onder meer qua gezondheidszorg en klimaat. Hij heeft zelfs de tijd aan zijn zijde. Er resten hem nog drie jaar tot de volgende verkiezingen.

En toch zitten zijn hervormingen nu muurvast. Waarom valt zijn ‘ change’ zonder brandstof?

Obama slaagt er maar niet in bruggen te bouwen tussen Democraten en Republikeinen. Al zijn voorstellen zinken weg in het parlementaire moeras. ‘Icarus (Obama) is te dicht bij de zon gevlogen. De was van zijn vleugels is gesmolten. Nu stort hij neer’, juichte een Republikein onlangs.

De Amerikaanse econoom Paul Krugman hanteert een index voor de polarisatie tussen Democraten en Republikeinen. Hij meet het aantal Democratische Congresleden dat zich rechts bevindt ten aanzien van de meest linkse Republikein en omgekeerd. In 1957 waren dat er 112. In 2003 nul. Er ligt nog een hele oceaan tussen beide partijen. Zoals Obama nu bezig is, dreigt de brug die hij wil slaan een Lange Wapper te worden. Daarom schakelt hij nu een tandje terug en focust op economie en begroting. Om het tij te keren snakt hij naar één enkele doorbraak.

Krugman wijst ook op de politieke gevolgen van polarisatie tussen partijen. In de naoorlogse periode tot aan de crisis van 1973 kenden de VS weinig polarisatie. De economie boomde als nooit tevoren. Begin jaren zeventig lag het gemiddelde inkomen van de Amerikaanse man zelfs 14 procent hoger dan vandaag.

De verkiezing van president Ronald Reagan in 1981 luidde het begin in van een scherpe polarisatie, die haar toppunt zou bereiken onder G.W. Bush. De economie kende ook in die jaren enkele periodes van sterke groei, maar nooit zo fors als tussen 1947 en 1973.

Waarin Obama vandaag faalt, slaagde Nelson Mandela indertijd wel. In mijn politieke bijbel, Mandela’s autobiografie De Lange Weg naar Vrijheid, onderstreepte ik deze passage:

‘Ik was voorstander van onderhandelingen tussen het ANC en de regering. Ik wist echter dat mijn partijgenoten mijn initiatief zouden verwerpen nog voor het geboren was… Ik sprak daarom met niemand over mijn ontmoeting. Soms moet je je collega’s voor een voldongen feit plaatsen.’

Mandela wachtte niet op toenadering. Hij bouwde zelf de brug. Zijn geheime ontmoeting was een keerpunt.

Een ‘ tipping point’. Zo heet ook de recente bestseller van auteur M. Galdwell. Daarin zet hij uiteen hoe kleine gebeurtenissen grote gevolgen veroorzaken. Net zoals een slapend virus in de juiste omgeving zich plots onstuitbaar vermenigvuldigt.

Willen we verandering, dan moeten we ons eigen ‘ tipping point’ creëren. Niet in pamfletten, maar in acties. Denk groot, maar start klein.

‘Daedalus gaf zijn zoon Icarus goede raad. Vlieg niet te dicht bij de zon, want de hitte doet de was smelten. Icarus steeg echter ver boven Daedalus uit. Hij voelde zich machtig, maar merkte niet dat de was smolt. Plots hing de lucht vol dwarrelende pluimpjes…’

Icarus en zijn val werden wereldberoemd. Daedalus bereikte evenwel de overkant van de oceaan. Aan de Daedalussen onder ons. Sla uw vleugels uit. Uw tijd is nu gekomen.

Peter Van Rompuy is blogger, reiziger en speechwriter voor het kabinet van landsverdediging.

door Peter Van Rompuy

Wat houdt ons tegen om er echt aan te beginnen? Wat is de brandstof voor verandering?