Antwerpen slaagt er als enige Vlaamse regio niet in om de Europese normen voor luchtkwaliteit te halen. Als minister van Leefmilieu Schauvliege het gevraagde uitstel niet krijgt, kunnen de boetes oplopen tot bijna 230 miljoen euro.
In 2008 kwam Europa met een nieuwe richtlijn voor de luchtkwaliteit. Die stelt dat vandaag nergens in de Europese Unie meer dan 40 µg/m3 (microgram per kubieke meter) stikstofdioxide (NO2), mag worden gemeten als gemiddelde op jaarbasis. Vlaanderen haalt overal de norm op één plek na: Antwerpen met 44 µg/m3.
‘En dan wordt er niet eens gemeten ten oosten van de Ring, de motor van de vervuiling’, vertelt professor Dirk Avonts van de UGent. ‘Het probleem is dat het wagenpark in Vlaanderen hoofdzakelijk bestaat uit dieselmotoren. Benzinewagens stoten nauwelijks stikstofdioxide uit. Maar in tegenstelling tot de rest van Europa stimuleert Vlaanderen het dieselrijden. Roetfilters bijvoorbeeld worden via premies aangemoedigd, terwijl die er net voor zorgen dat dieselwagens meer NO2 uitstoten. Daar komt nog bij dat op de Antwerpse Ring heel veel internationaal vrachtverkeer passeert. De nabijheid van de Ring zadelt Antwerpen op met een structureel luchtkwaliteitprobleem.’
Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) vraagt Europa nu om uitstel. Met een aantal maatregelen wil ze tegen 2015 de norm wel halen. De Europese Commissie moet zich nog buigen over de aanvraag, maar als ze geen uitstel verleent, volgt een fikse boete. De Europese dwangsom kan variëren tussen 3486 euro en 209.160 euro per dag dat de schending voortduurt. Als we tellen vanaf 2012 betekent dat dus drie jaar lang betalen. Omgerekend komt dat in het slechtste geval uit op 229.030.200 euro, plus mogelijk een forfaitaire boete van 290.500 euro.
‘We zijn niet de enige die de norm niet halen’, klinkt het op het kabinet van Schauvliege. ’13 van de 27 lidstaten hebben uitstel gevraagd en ook Brussel haalt de norm niet. Bij het Europese Gerechtshof kunnen we trouwens aantonen dat we alle mogelijke redelijke maatregelen hebben genomen om de luchtverontreiniging te bestrijden.’
Status-quo
Professor Avonts meent echter dat Europa niet onder de indruk zal zijn van de maatregelen van minister Schauvliege. Zo stelt ze voor om het wagenpark ‘drastisch te wijzigen’ naar een aandeel van 61,1 procent dieselwagens. Uit het jaarverslag van de Belgische Petroleum Federatie blijkt echter dat in 2010 het personenwagenpark voor 61 procent uit diesels bestond. De minister stelt dus een status-quo van dieselwagens voor terwijl zij in het wegverkeer 96,8 procent van de totale NO2 uitstoten.
Ook het Masterplan 2020 (de geactualiseerde versie van het Mobiliteitsplan Antwerpen van de Vlaamse regering) wordt genoemd als oplossing voor de luchtvervuiling. Een recent rapport van het Vlaams Verkeerscentrum stelt evenwel dat de Ring daardoor nog meer verkeer zal aanzuigen. Maar dat lijkt geen punt. ‘Het Masterplan 2020 kan ook voor de luchtkwaliteit een oplossing bieden’, bevestigt het kabinet van Schauvliege. ‘Het Masterplan 2020 is een ramp voor de luchtkwaliteit in Antwerpen’, repliceert Avonts. ‘De enige goede oplossing is het verkeer rond de stad leiden. Antwerpen is een Europees kruispunt, wat maakt dat Vlaanderen meer inspanningen moet leveren dan pakweg Letland. Maar de beloning is ook groter. Een kleine daling van NO2 is niet significant in een dunbevolkte regio. In Antwerpen daarentegen betekent het heel wat voor de gezondheid van de 300.000 mensen die nabij de Ring wonen. Helaas krijgt in Vlaanderen mobiliteit steeds voorrang op gezondheid. Maar als de Vlaamse overheid haar verantwoordelijkheid niet op-neemt, dan krijgt ze weldra drie keer de factuur gepresenteerd: eerst de Europese boetes, dan de inspanningen die nodig zijn om de norm te halen en dan de gezondheidskosten van al die mensen die er medische klachten aan overhouden.’
Jochen Vandenbergh
