De Europese Unie gunt zichzelf een zomer lang de tijd om na te denken over hoe het na de brexit verder moet.

Wie vorige week op een stevig Europees antwoord op de voorgenomen brexit van het Verenigd Koninkrijk had gerekend, kwam bedrogen uit. De overige 27 lidstaten werden het er alleen over eens om in september verder te kijken. Zolang de Britten Brussel niet officieel hebben laten weten dat ze artikel 50 van het verdrag van Lissabon effectief in werking willen stellen, valt er weinig concreets te zeggen.

De boodschap was dat alleen rust de eerste schade van de geplande Britse uitstap kon beperken: de Unie werkt verder, desnoods zonder het Verenigd Koninkrijk. Dat onder meer de Belgische premier Charles Michel de Britten opriep om de Unie snel te verlaten, werd hem daarom in brede Europese kring niet in dank afgenomen. De 27 waren het er wel over eens dat Londen na de brexit in geen geval zal krijgen wat het zo graag wil: toegang tot de ruime Europese interne markt, zonder dat het daarvoor het vrije verkeer van personen moet respecteren.

Op het eerste gezicht zorgde het resultaat van het referendum vooral in het Verenigd Koninkrijk zelf voor verwarring en politieke chaos. Maar ook in de Unie is de verdeeldheid onderhuids groot. Ze kan namelijk moeilijk voortdoen zoals ze bezig was. Brussel heeft wel weinig zin in een operatie waarbij verdragen moeten worden gewijzigd. Als nieuwe verdragen in alle lidstaten moeten worden goedgekeurd, dreigt een carrousel van referendums die de Unie op dit moment moeilijk kan winnen. In een commentaar in The New York Times schreef Roger Cohen dat de Europese Unie de perfecte zondebok is voor de problemen van deze tijd. Het is bemoedigend dat een meerderheid van jonge Britten bij de Unie wil blijven. Maar als ze de hearts and minds van de Europeanen wil terugwinnen, zal de Unie toch goed moeten uitleggen waarom een harde politiek van besparingen nodig blijft.

Van een verdere integratie lijkt alvast geen sprake. Een vingerwijzing daarvoor is het dispuut over de afwikkeling van het handelsakkoord met Canada. Dat is een blauwdruk van het veel grotere akkoord met de Verenigde Staten, waaraan nog wordt gewerkt. De Europese Commissie wil dat alleen afhandelen, Parijs en Berlijn vinden dat de lidstaten toch het laatste woord moeten hebben. Europa moet nu rijden en omzien. Het moet er rekening mee houden dat politici die referendums winnen met een leugenachtige campagne uiteindelijk tot alles in staat zijn.

Hubert van Humbeeck

Als de Unie de hearts and minds van de Europeanen wil terugwinnen, zal ze goed moeten uitleggen waarom een harde besparingspolitiek nodig blijft.