”Soumission’ van Michel Houellebecq is de enige roman die de debatfiches van politieke partijen haalde’

Er is niks vies aan politieke literatuur.

Terwijl ter linkerzijde nog altijd George Orwell wordt herlezen, vond rechts in 2015 een boek dat ontzettend veel leesplezier verschafte. Soumission van de Franse successchrijver Michel Houellebecq, waarvan NTGent onder regie van Johan Simons dezer dagen een draak van een voorstelling opvoert, werd het lievelingsboek van iedereen die zich zorgen maakt over de islam in Europa. Houellebecq schetst een toekomst waarin Frankrijk helemaal onder invloed raakt van dat geloof. Vanwege het geld, de veelwijverij of de diepere religieuze waarden bekeert een heel deel van de inwoners van de Franse lekenstaat zich tot de islam, een godsdienst waar vandaag weinig mensen iets goeds over kunnen zeggen. De socialistische partij sluit uiteindelijk zelfs een verbond met de Franse Moslimbroederschap, en zorgt ervoor dat Frankrijk in 2022 een overtuigde moslim als president krijgt. Wat voor velen een nachtmerrie is, wordt werkelijkheid.

Ik kan me geen enkel boek of geen enkele theatertekst herinneren die ondertussen zo veel aandacht kreeg. Niet zozeer in culturele kringen, waar ze nu eenmaal niet veel anders te doen hebben dan over elkaars werk te babbelen, maar in de eerste plaats in het politieke debat. Welke roman haalde er verder de opiniepagina’s van kranten, of de debatfiches van partijen? Het was de enige titel die de voorbije twee jaar ter sprake kwam in de politieke interviews die ik voor dit blad maakte. Een interviewee antwoordde op een vraag over de eventuele gevaren van de islam eenvoudigweg: ‘Soumission, hè.’ Alsof daarmee alles gezegd was.

De manier waarop Houellebecq een politiek toekomstbeeld kan vatten in een verhaal, zonder bordkartonnen personages op te voeren, is indrukwekkend. Ironisch ook wel. Hoewel de cultuursector vaak linksigheid wordt verweten, is er geen roman over de vluchtelingencrisis of de toenemende ongelijkheid te bedenken die met zo’n krater insloeg als Soumission. Het was nochtans Jeroen Olyslaegers, ook wel bekend als linkse activist, die in 2016 met Wil het beste boek van het jaar publiceerde. Alleen: in het politieke debat viel daar weinig mee aan te vangen. Olyslaegers schreef over de Tweede Wereldoorlog, zonder de schuldvraag werkelijk te beantwoorden. In een interview in De Standaard verbaasde hij zich onlangs zelfs over een Nederlandse journalist die hem had voorgelegd dat goed in de oorlog toch wel goed is, en fout wel echt fout. Daar heeft Olyslaegers het niet zo op begrepen, en ook in de debatten van vandaag pleit hij voor meer nuance. Tja. In afwachting van een linkse roman voor deze tijd zullen de literatuurliefhebbers van die strekking 1984 moeten blijven lezen. Een al te genuanceerd verhaal is het niet, maar het slaat wel in met een krater.