De Saudische veiligheidsexpert Aimen Dean vindt dat meer Belgische moslims de politie en inlichtingendiensten moeten helpen bij de strijd tegen de IS. In een vorig leven was Dean terrorist bij Al-Qaeda, én spion voor de Britse geheime dienst MI6.

Het was tijdens een radio-interview op de BBC dat Aimen Dean (37) in maart 2015 naar buiten trad met zijn levensverhaal, dat leest als een 007-roman: hoe hij vocht als moedjahedien in Bosnië, zich vervolgens aansloot bij Al-Qaeda, zelfs Osama Bin Laden persoonlijk ontmoette, maar na de aanslagen tegen Amerikaanse ambassades in 1998 gedesillusioneerd raakte in de jihadideologie en koos voor een dubbelleven in dienst van Her Majesty’s Service. Aan dat spannende spionagehoofdstuk bij de Britse geheime dienst MI6 – bekend van James Bond – kwam een eind toen hij door een boek gecompromitteerd raakte. De man kreeg een nieuwe identiteit: Aimen Dean is pas sinds 2006 zijn officiële naam.

Tegenwoordig verdient Dean de kost als veiligheidsadviseur bij OPIC Consulting and Training, een bedrijf in Dubai. Hij woont afwisselend in Dubai en Londen. Vorige maand zakte hij af naar België op uitnodiging van de European Corporate Security Association, een vakvereniging van veiligheidsexperts uit de publieke en private sector. Op een geheime locatie in Antwerpen gaf Dean aan een select gezelschap een tweedaags seminarie. Titel: ‘Islamitisch terrorisme begrijpen en je voorbereiden op de volgende aanslag’. Dean: ‘Doel van het seminarie was de private en publieke sector helpen om symptomen van gewelddadig extremisme te herkennen bij het eigen personeel. Verder hebben we het gehad over propaganda en de donkerste aspecten van gewelddadig extremisme, met inbegrip van zelfmoordterrorisme en het blind doden van burgers.’

Hoe kan het dat de Tunesiër Mohamed Bouhel, die niet eens praktiserend moslim was, in Nice 84 mensen de dood injoeg?

AIMEN DEAN: In de islam heb je twee zaken die spelen. De eerste factor is een set regels en rituelen die je volgt in het dagelijks leven. De tweede factor is de spirituele islam: de islam waarin de geest zich verbindt met de schepper om vrede en verlossing te vinden. Mohamed Bouhel heeft vele zonden begaan tegen de islamitische regels. Hij dronk alcohol, at varkensvlees, bezocht geen moskee, had seks met verschillende vrouwen en gebruikte drugs. Dat betekent dat hij aan de foute kant stond van de morele code van de islam.

Dat is toch geen reden om met een truck in te rijden op een mensenmassa?

DEAN: Het probleem is dat de voorbije dertig jaar imams in veel moslimgemeenschappen over de hele wereld, van Saudi-Arabië, over het Midden-Oosten tot Noord-Afrika en Europa, heel bang waren van de oprukkende globalisering: satelliettelevisie, Hollywoodcultuur, westerse muziek, het internet. Al die ontwikkelingen werden gezien als een invasie van westerse cultuur. Veel geestelijken in de moslimwereld gingen angst gebruiken als wapen tegen de opkomst van globalisering. Ze zagen de moskeeën als burchten om de islamitische morele code te verdedigen. De klemtoon op de hel, eeuwige straf en kwelling voor diegenen die de morele code niet gehoorzamen, werd beschreven in boeken, lezingen, vrijdagspreken, week na week, jaar na jaar. Moslims werden gewaarschuwd: als ze toegaven aan bekoring, als ze ondeugden begingen, dan zouden ze in de hel belanden. De hel werd het thema waarmee vele geestelijken hun geloofsgemeenschap probeerden te beschermen tegen al die ondeugden en slechte invloeden. Zo creëerden ze een generatie van ‘schuldigen’: mensen die zwichtten voor bekoring, omdat ze in liberale maatschappijen leefden, in Europa, Noord-Afrika of Noord-Amerika. Ze hadden vrije seks, ze dronken alcohol, gebruikten drugs. Ze hadden het gevoel dat ze Allah beledigden op vele verschillende manieren.

In tegenstelling tot het katholicisme, waar je naar een priester kunt stappen om de kwijtschelding van je zonden te vragen en vergiffenis te krijgen, moet je in de islam rechtstreeks tegen God je berouw tonen. Maar het probleem is dat je niet weet of God je vergeeft of niet. En precies die kwetsbaarheid wordt uitgebuit door islamitische extremisten zoals Al-Qaeda en de IS. In de islam is het martelaarschap de kortste weg naar de hemel, naar verlossing en vergiffenis. De profeet Mohamed zei: ‘Wanneer je in de jihad doodt, dan word je vergeven vanaf het moment dat de eerste druppel bloed op de grond valt.’ Dat is het belangrijkste wat jihadterroristen zoeken, níét die 72 maagden. Wel de vergiffenis die komt met het martelaarschap. En omdat zij ervan uitgaan dat ze gedoemd zijn om naar de hel te gaan, denken ze dat sterven voor God de kortste weg naar de hemel is.

Zijn ze dan wél zeker van verlossing?

DEAN: Terroristen zijn pas zeker van een ticket naar de hemel nadat er voor elke specifieke aanslag een fatwa is uitgesproken. Mohamed Bouhel moet groen licht hebben gekregen dat wat hij wilde doen het juiste was. Want als hij het deed in naam van de IS, dan moet hij een fatwa van de IS hebben gekregen: ‘Ja, je mag het doen, we geven je het groene licht.’ Toen hij mensenlevens nam, was hij ervan overtuigd dat hij de zaak van de IS bevorderde, en bovendien wraak nam voor de dood van inwoners van het kalifaat, omgekomen door de bommen van de coalitie. Tegelijkertijd hoopte hij de vergiffenis en verlossing te bereiken die hij zo wanhopig zocht.

Bouhel kreeg volgens u dus groen licht voorafgaand aan zijn terreurdaad in Nice?

DEAN: Men zei dat de IS pas achteraf opportunistisch de aanslag claimde. Maar hoe verklaar je dan dat Bouhel in het bezit was van dure wapens? Hoe heeft hij die gekocht, als hij niet in contact stond met de juiste gemeenschap en de juiste contacten? Waar kwam het geld vandaan? Die vragen moet je je stellen. De waarheid is dat anderen hem hebben geholpen. Net voor de ramadan heeft een woordvoerder van de IS nog een fatwa uitgevaardigd: een toestemming om achter burgers in het Westen aan te gaan. Na die fatwa zijn er ook heel wat aanslagen gevolgd: in Istanbul, Libanon, Orlando, Nice.

Verklaart die analyse waarom iemand in zo korte tijd kan radicaliseren?

DEAN: Toen ik als jihadi in Bosnië vocht, was er eens een Palestijns-Italiaanse kandidaat die aan de poort van onze moedjahedienbrigade kwam aankloppen. Hij wilde toetreden. In zijn hand hield hij zijn laatste fles alcohol vast. Hij dronk ze leeg voor de poort, gooide ze op de grond en stapte binnen. ‘Dat was het. Gedaan ermee’, zei hij. Een paar maanden later werd hij voor mijn ogen gedood in de strijd. Dat was in 1995. Wat toen gebeurde, gebeurt vandaag nog steeds.

Was u verrast door de dubbele aanslag in Brussel?

DEAN: Nee. België heeft het hoogste aantal Syriëstrijders per capita van heel Europa. Het was onvermijdelijk. België huisvest bovendien de NAVO en de EU, de ultieme vijanden in de ogen van islamitische extremisten.

Op 22 maart tweette u: ‘We hebben een pan-Europese fatwa nodig die moslims toelaat en aanmoedigt om Europese inlichtingendiensten te steunen en er zich bij aan te sluiten.’

DEAN: Religieuze moslimleiders hebben de verantwoordelijkheid om hun volgers te vertellen dat er niets mis mee is om je aan te sluiten bij de politie, het leger of de inlichtingendiensten van je land. Dat zal ook bijdragen aan de bescherming van je eigen gemeenschap. Het is toch erg dat in het Britse leger nog geen 500 moslims werken, terwijl meer dan 800 Britse moslims zich bij de IS hebben aangesloten? Je bent geboren in het Verenigd Koninkrijk, hebt er onderwijs genoten, kunt terugvallen op de gezondheidszorg, je hebt toegang tot vrijheid, democratie en alle privileges die eigen zijn aan een open en vrije samenleving – en toch steek je die maatschappij een mes in de rug. Veel moslimleiders vaardigen zelfs fatwa’s uit die de toetreding tot leger, politie en inlichtingendiensten verbieden. Daarom tweette ik: we moeten het ijs breken. Toetreden tot leger, politie en inlichtingendiensten is een eerbare daad. Het zou de banden tussen moslims en niet-moslims in Europa versterken.

Die veiligheidsdiensten zijn blijkbaar niet erg populair onder moslims.

DEAN: Bij leidende figuren van de moslimgemeenschappen en religieuze leiders in Europa en Noord-Amerika bestaat heel wat vijandelijkheid tegenover politie- en inlichtingendiensten. Ten eerste om historische redenen, zoals het kolonialisme. Ten tweede vanwege de strijd tegen de terreur, die focust op de moslimgemeenschap. Ten derde omdat veel van die mensen uit landen komen als Algerije, Libië, Tunesië, Marokko, Pakistan en Syrië waar de politie en inlichtingendiensten staan voor onderdrukking en schendingen van de mensenrechten. Ze hebben hun wantrouwen meegenomen naar hun nieuwe thuislanden – inclusief België.

Een lokale imam in België kan daar verandering in brengen?

DEAN: Inderdaad, zolang die in het belang is van alle Belgische moslims en niet-moslims. Ik vind dat imams in België de verantwoordelijkheid hebben om zo’n fatwa uit te spreken, om hun volgers op te roepen toe te treden tot de Belgische politie en inlichtingendiensten.

In België zijn veel burgers bang na wat er in Parijs, Brussel en Nice is gebeurd. Wat is uw boodschap voor hen?

DEAN: Het is belangrijk niet toe te geven aan angst of onwetendheid. Verenigingen zoals kerken en synagogen moeten contact zoeken met moskeeën om de co-existentie aan te moedigen. De islam vormt niet één homogene groep maar is heel gelaagd, met verschillende groeperingen die progressief of conservatief georiënteerd zijn. Eén stroming van de islam is misschien gewelddadig, maar er zijn er tientallen die vreedzaam zijn.

Op 22 maart liepen ook op de luchthaven in Zaventem militairen rond. Dat kon de aanslagen niet voorkomen. Beter geen soldaten meer op straat?

DEAN: Soms is het goed soldaten op straat te hebben. Wat als iemand in het wilde weg begint te schieten? Dan heb je toch personen met wapens nodig om de aanvaller te overmeesteren? Maar er zijn andere manieren om een land te beschermen. Met inbegrip van het rekruteren van moslims om in terreurgroepen te infiltreren, om hun plannen te ontwrichten, en om eender welke verdachte activiteit te rapporteren.

Belgische veiligheidsdiensten hebben het moeilijk om binnen de moslimgemeenschap informanten te rekruteren.

DEAN: Er bestaan manieren om mensen te overtuigen om het licht te zien. De profeet Mohamed zei: ‘Een gemeenschap is zoals een schip. Het is de verantwoordelijkheid van de wijze mensen op het schip om te voorkomen dat de dommeriken aan boord het schip doen zinken.’ Samenwerken met de overheid van je eigen land, door de hand te bedwingen van diegenen die het schip willen doen zinken, is een religieuze plicht die door de profeet Mohamed zélf werd verkondigd. Dat is het soort taal dat ik zou gebruiken wanneer ik iemand zou proberen te rekruteren.

Toulouse, Charlie Hebdo, de Thalys, de Bataclan, Nice: waarom is Frankrijk zo vaak het doelwit?

DEAN: Frankrijk levert het grootste aantal Syriëstrijders van heel Europa. Velen onder hen vinden dat Frankrijk dingen heeft gedaan in hun landen van oorsprong – Marokko, Algerije, Libië – waarvoor de schuld nog altijd niet is terugbetaald. Bovendien voelen ze zich tweederangsburgers in Frankrijk. Ze wonen in buitenwijken, geïsoleerd van de andere Fransen, en gaandeweg ontwikkelen ze haat. Daarom is Frankrijk een doelwit.

Nog een ander element is dat Frankrijk volgens de IS het eerste land was dat ertoe opriep om de olie-infrastructuur van de IS aan te vallen, hun belangrijkste bron van inkomsten.

Waar zal de volgende aanslag in Europa plaatsvinden?

DEAN: Op dit moment zie ik vijf kwetsbare landen: Frankrijk, België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Italië. Italië en het VK zijn al bedreigd in video’s van de IS. Komt daarbij dat Duitse, Franse en Britse special forces deelnemen aan de strijd tegen de IS in Syrië -voornamelijk in de stad Manbaj. Dat is waar het gros van de buitenlandse Syriëstrijders uit België, Frankrijk, het VK, de VS en Canada met hun families wonen. De Afghaanse jongen die onlangs in Duitsland mensen aanviel op een trein was een rekruut van de IS. Het was de eerste IS-terreuraanval in Duitsland. Zijn daad geldt als wraak voor de deelname van Duitse troepen in Manbaj.

Wat adviseert u de Belgische regering? Hoe kunnen we de IS verslaan?

DEAN: Als ik het antwoord op die vraag kende, was ik nu steenrijk. Helaas kun je de IS niet gewoon in één land of één gemeenschap verslaan. Het is een wereldwijd fenomeen. Wat dan te doen? Beperk de schade die ze in jouw land kunnen aanrichten. En dat doe je door rekruteerders en propagandakanalen te identificeren, en de rotte appels te isoleren.

Wat betekenen de recente ontwikkelingen in Turkije voor de strijd tegen het terrorisme?

DEAN: Helaas geen goed nieuws. Heel wat werknemers van Turkse veiligheidsdiensten zijn hun baan kwijt. Zij die overblijven, beschermen nu in de eerste plaats het regime van Erdogan. Voor de IS en Al-Qaeda en hun netwerken, financiering en safe houses hebben ze nu minder tijd. Natuurlijk is dat een probleem voor Europa. Komt daarbij dat de vluchtelingenstroom zal aanhouden, want de Turkse veiligheidsdiensten en het leger hebben nu wel wat anders aan het hoofd.

Wat vindt u van het recente Chilcotrapport over de Britse inval in Irak?

DEAN: Het is bijzonder kritisch. Toen ik nog voor MI5 en MI6 werkte, heb ik gewaarschuwd voor de gevaren die zo’n invasie in Irak met zich meebracht. Ik zei dat het de grootste strategische blunder zou zijn van de 21e eeuw, en dat het zou leiden tot oorlogen zonder einde. Ik heb herhaaldelijk gezegd dat Saddams burcht in minder dan zes weken zou vallen, maar dat de echte oorlog pas daarna zou beginnen. En dat is precies wat er is gebeurd.

De ironie is dat álle MI5- en MI6-inlichtingenofficieren met wie ik destijds in contact stond, het zonder enige uitzondering met mij eens waren. We hadden geen flauw idee waarom we die oorlog zijn begonnen. Het Chilcotrapport toont aan dat de inlichtingen destijds werden gemanipuleerd om tegemoet te komen aan de politieke wens van Tony Blair en George Bush, die ten oorlog wilden trekken. Dat was een zeer onverstandige strategische blunder.

Ophefmakend was ook de vrijgave van 28 pagina’s uit het ‘9/11’-rapport, over de rol van Saudi-Arabië. Daarin stond géén smoking gun.

DEAN: Dat verbaast me helemaal niet. Ik heb nooit geloofd dat Saudi-Arabië op enigerlei wijze betrokken was bij ‘9/11′. De Saudi’s zijn heel trouw aan de VS. Ze hangen van de Amerikanen af voor hun verdediging en technologie. En ze hebben veel geld geïnvesteerd in de VS. Ik ben destijds als jihadi gerekruteerd in Saudi-Arabië. Ik heb gezien hoe de Saudi’s in het midden van de jaren negentig jihadi’s vervolgden en achter de tralies zetten. Ook financiers van jihadi’s werden aangepakt. Wie jihadistische sympathieën had, werd uit goededoelenorganisaties gezet, uit de ambtenarij, uit banken.

Het probleem is dat de Saudi’s altijd met de vinger werden gewezen voor de historische steun aan de Afghaanse jihad van de jaren tachtig tegen de Sovjets, hoewel dat namens de VS gebeurde. De Saudi’s dragen de hoofddoek, Arabische kledij, ze zijn rijk: ze zijn een makkelijk doelwit voor propaganda en desinformatie. Maar de realiteit is dat ze altijd hebben gewaarschuwd voor de aanwezigheid van jihadisme in Europa. Terwijl jihadi’s in de jaren negentig vrij spel kregen in Frankrijk, het VK, België en Duitsland, belandden ze in Saudi-Arabië achter de tralies.

U was zelf bij Al-Qaeda aangesloten. Kunt u de IS en Al-Qaeda vergelijken?

DEAN: Al-Qaeda was veeleer een coalitie dan een organisatie, met een zwak centraal commando maar met sterke takken. De IS is wel een hiërarchische organisatie, met een machtig en rijk centrum dat alle takken kan controleren. Bovendien is de IS gefocust op haar boodschap en imago. De excessieve brutaliteit van de IS duwt mensen weg van het jihadverhaal. Mensen zijn op zoek naar – ik weet dat het vreemd klinkt – een minder brutale versie van de jihad. En die biedt Al-Qaeda momenteel aan. Al-Qaeda is bovendien rijker dan vroeger, dankzij fondsen uit Syrië, Somalië en Jemen. De terreurbeweging is nog aan het uitzoeken via welk kader ze een wereldwijde organisatie kan worden, veeleer dan een losse coalitie. Maar zeker is dat Al-Qaeda begint terug te keren.

DOOR KRISTOF CLERIX

‘Het belangrijkste wat jihadterroristen zoeken, is de vergiffenis die komt met het martelaarschap. Níét die 72 maagden.’

‘Ik vind dat imams in België de verantwoordelijkheid hebben om hun volgers op te roepen toe te treden tot de Belgische politie en inlichtingendiensten.’