Hoe anders zal België zijn over twintig jaar? Twee decennia geleden was ik me er slechts theoretisch van bewust dat er immigranten wonen in België, ik kwam deze mensen op het platteland immers nergens tegen; ik zag ze overigens ook nooit wanneer ik een stad bezocht. En omdat een deel van mijn familie nog maar sinds 1898 in Vlaanderen woont, beschouwde ik mezelf evenmin als honderd procent autochtoon, daar bij de Hollandse grens: dat gaf me een plezierig exotisch gevoel. Wel had ik op de middelbare school een boek van René Swartenbroeckx gelezen, De Lege Cel. Het ging over het gedwongen huwelijk van een Turks-Limburgs meisje en dat leek me op de een of andere manier absurd, totaal anachronistisch. Wat Arthur, Merlijn, Lancelot en Guinevere meemaakten in Koning Voor Eens en Altijd, wat Frodo, Sam, Aragorn en hun kompanen doorstonden in Tolkiens Ring was me duizendmaal vertrouwder. Nu lees ik over eremoord en het herstel van maagdenvliezen op Belgisch grondgebied in mijn ochtendkrant en weet ik wat salafisten zijn. Lieden die het bestaan voorgoed willen inrichten als een gemaskerd bal, met als thema: ‘Arabia Deserta, zevende eeuw na Christus’.

Laten we aannemen dat er binnen zestig jaar een zeer grote historicus geboren wordt in België. Hoe zal zij of hij onze tijd bekijken? Ik stelde me die vraag tijdens het lezen van Tacitus, een geschiedschrijver van de eerste eeuw met een verblindend heldere blik op de werking van de macht. Je kunt hem niet bitter noemen, wel op een geniale manier vrij van illusie. Aan het begin van zijn Geschiedenissen droomt hij van ‘het zeldzame geluk in een tijd te leven waarin we mogen voelen wat we willen en zeggen wat we voelen’. En dan is er de kracht van zijn beknoptheid. ‘Otho had nog niet voldoende gezag om misdaden te verbieden; hij kon ze echter al wel bevelen.’ – ‘Vespasianus verschilde van al zijn voorgangers: hij was de enige keizer die ten goede veranderde door de macht.’ – ‘Zoals dat gaat bij muiterijen, sloot iedereen zich aan bij de meerderheid.’

Toevallig haalde ik een ander boek van het rek. Het werd geschreven door Edward Gibbon en begint met deze zinnen: ‘In de tweede eeuw van de christelijke tijdrekening omvatte het Romeinse Rijk het mooiste deel van de aarde en het meest geciviliseerde deel van de mensheid. De grenzen van deze omvangrijke monarchie werden bewaakt door oude roem en gedisciplineerde kracht. De zachte maar machtige invloed van wetten en zeden had geleidelijk een eenheid tussen de provincies bewerkstelligd. Hun vreedzame inwoners genoten van en misbruikten de voordelen van rijkdom en weelde. De illusie van een vrije grondwet werd met zedige eerbied in stand gehouden: de Romeinse senaat leek de soevereine macht te bezitten en droeg aan de keizers de uitvoerende macht over. Gedurende een gelukkige periode van meer dan negen decennia (98-190) werd het gezag toevertrouwd aan de bekwaamheden van Nerva, Trajanus, Hadrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius. Het is de doelstelling van dit, en de twee volgende hoofdstukken, om de voorspoed van hun heerschappij te beschrijven; en na de dood van Marcus Aurelius, de belangrijkste redenen van de neergang en val van het rijk af te leiden: een revolutie die voor altijd herinnerd zal worden, en nog steeds gevoeld wordt, door de naties van deze aarde.’ Twintig jaar geleden vond ik dat waarschijnlijk mooi. Nu weet ik dat het waar is. We voelen het inderdaad nog steeds. En leven wij nu al ruim zes decennia in het soort gelukkige tijd waar Tacitus van droomde en die Gibbon als een hoogtepunt beschreef? Een tijdgenoot tast twijfelend rond in het rumoer van de dag en vraagt zich af of zijn eigen kleine geschiedenis in de grote past als een Russisch poppetje. Een historicus is niet bang van conclusies. Dat moet rustgevend zijn.

Leen Huet is schrijfster en bekijkt details in historisch perspectief.

door Leen Huet

Leven wij nu al ruim zes decennia in het soort gelukkige tijd waar Tacitus van droomde en die Gibbon als een hoogtepunt beschreef?

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content