Vanaf grote verkiezingsaffiches met daarop de slogan ‘Uw sociale zekerheid’ keek Louis Tobback met priemende blik de kiezer aan. Dat was goed twintig jaar geleden. Met zijn campagne diende de socialistische voorman de liberaal Guy Verhofstadt van antwoord. In die tijd liet Verhofstadt geen kans onbenut om de sociale zekerheid, en meteen ook de vakbonden en ziekenfondsen, aan te vallen. De socialisten waren verwikkeld in het omkoopschandaal rond de Agusta-helikopters, maar toch behaalden ze een puik verkiezingsresultaat. De rooms-rode regering onder leiding van Jean-Luc Dehaene (CD&V) kon haar werk voortzetten. De campagne van Tobback, zou Dehaene later in zijn memoires schrijven, was ‘in alle eenvoud een schot in de roos’.

De sociale zekerheid staat opnieuw ter discussie, nu N-VA-voorzitter Bart De Wever heeft verklaard dat daar nog veel geld valt te rapen. Dat de federale regering in geldnood verkeert, is duidelijk. Volgens oud-premier Elio Di Rupo (PS), die verwijst naar berekeningen van de Nationale Bank, moet ze nog 6 miljard euro vinden om tegen 2018 een begroting in evenwicht te hebben. Dat bedrag in twee jaar tijd bij elkaar krijgen, is een gigantische opdracht. En naarmate de verkiezingsdatum nadert, zal het er niet makkelijker op worden. De kans is dan ook reëel dat de regering-Michel de lat lager zal leggen en het begrotingsevenwicht uitstelt. Of Europa zo’n nieuw uitstel zal aanvaarden, is een andere vraag.

De Wever hekelde de vergoedingen die vakbonden en ziekenfondsen krijgen voor de administratieve afwikkeling van dossiers in de sociale zekerheid. Voor de uitbetaling van werkloosheidsvergoedingen ontvangen de vakbonden en overheidsinstelling de Hulpkas 227 miljoen, voor het beheer van de ziekteverzekering krijgen de ziekenfondsen iets meer dan 1 miljard euro. Het is best mogelijk dat daar iets op kan worden bespaard, maar het grote geld is er niet te vinden. Dat weet De Wever ook. Zijn uithaal moeten we dus eerder zien als een poging – in navolging van Verhofstadt – om een bres te slaan in het bastion van de vakbonden en ziekenfondsen.

Wil de regering veel geld vinden in de sociale zekerheid, dan zal ze pijnlijke maatregelen moeten nemen. Ze kan het vervroegd pensioen versneld afbouwen, de werkloosheidsuitkeringen in de tijd beperken, de langdurig zieken die werk weigeren bestraffen, sommige dure behandelingen in de gezondheidszorg niet meer terugbetalen. Of ze kan onze al lage pensioenen nog verminderen. Geen enkele meerderheidspartij wil evenwel van zulke maatregelen horen. Wat de N-VA precies van plan is met onze sociale zekerheid, blijft vaag. Wel duidelijk is dat de waarschuwende blik van Louis Tobback de politici ook vandaag nog in de rug priemt: wie aan de sociale zekerheid raakt, krijgt de rekening gepresenteerd in het stemhokje.

Dat wil niet zeggen dat er niets ondernomen hoeft te worden. Door de vergrijzing stijgen de uitgaven van de pensioenen tot meer dan 50 miljard euro en dreigen de uitgaven in de gezondheidszorg te exploderen, ook omdat de geneeskunde almaar innovatiever en duurder wordt. De vraag is of dat allemaal betaalbaar blijft. Misschien wel, als we meer mensen aan de slag krijgen. Als meer mensen niet meer hoeven te leven van de sociale zekerheid maar er juist aan bijdragen.

Anderzijds zien we dat onze sociale zekerheid niet kan voorkomen dat de armoede in Vlaanderen nog stijgt. De cijfers van Bea Cantillon van het Centrum voor Sociaal Beleid (UAntwerpen) zijn onthutsend: het inkomen van een werkloze, alleenstaande ouder ligt 14 procent onder de armoedegrens. Gezinnen met twee werklozen komen tot 20 procent te kort. Haar conclusie: ‘Als we de groeiende ongelijkheden en de armoede ernstig nemen, moeten de inspanningen in de sociale zekerheid sterk verhoogd worden.’ Mensen aan het werk krijgen, is ook hier de beste garantie tegen armoede. Het betekent dat we nog meer moeten investeren in onderwijs, in een actief arbeidsmarktbeleid en kinderopvang.

Als we onze welvaarsstaat in stand willen houden, moeten we onze sociale zekerheid moderniseren. Ronkende verklaringen helpen daarbij niet. Onze sociale zekerheid kan zeker wel efficiënter, maar er zullen ook heel veel kleine, soms zeer technische ingrepen nodig zijn, die op lange termijn grote gevolgen hebben. Maar het allerbelangrijkste zal toch zijn dat veel meer mensen een baan vinden en die ook kunnen behouden. Jobs, jobs, jobs, daar zal de regering-Michel uiteindelijk op worden afgerekend.

EWALD PIRONET is senior writer van Knack.

Wie raakt aan de sociale zekerheid, krijgt de rekening gepresenteerd in het stemhokje.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content