De Griekse premier Georgios Papandreou probeert vat te krijgen op het verlies aan geloofwaardigheid van zijn land, op de corruptie en op de wijdverspreide belastingontduiking. Zijn pogingen lokten meteen een algemene staking uit.

© Der Spiegel. Vertaling en bewerking: Jan Braet

Griekenland heeft de euro schade toegebracht en Europa in een ernstige crisis gestort. Maar het ergste is nog het verlies aan geloofwaardigheid. Jarenlang werden de statistieken vervalst om de enorme staatsschuld van 273 miljard euro en een begrotingstekort van 12,7 procent van het bruto binnenlands product te verbergen voor de rest van Europa. De regering van eerste minister Georgios Papandreou (57) heeft een parlementaire onderzoekscommissie ingesteld.

Wie draagt de verantwoordelijkheid voor de crisis? Alleen de ex-directeur van het Bureau voor de Statistiek, die nu de volle laag krijgt, of ook uw voorganger Kostas Karamanlis persoonlijk?

GEORGIOSPAPANDREOU: Natuurlijk niet alleen een enkele ambtenaar van het Bureau voor de Statistiek, die zijn baantje te danken heeft aan een politieke benoeming door de voorgaande regering. Maar ik wil niet oordelen vooraleer het onderzoek is afgerond.

U hebt er anders ook de Europese Commissie van beschuldigd te hebben weggekeken.

PAPANDREOU: De EU had in het verleden tijdiger kunnen controleren of het stabiliteitspact echt werd gerespecteerd – ook bij ons. In de toekomst zouden we het Europees Bureau voor de Statistiek een directe toegang moeten geven tot de gegevens van de afzonderlijke lidstaten. Dat hebben wij voorgesteld, maar niet iedereen wil zoveel transparantie.

Wilt u op die manier een deel van de verantwoordelijkheid van u afschuiven?

PAPANDREOU: Nee, het ligt niet in mijn bedoeling om te zeggen hoe slecht Europa is. De EU is een unieke constructie, maar ze moet erkennen dat ook het falen van haar instellingen ervoor zorgde dat zoiets kon gebeuren. En dat mag zich niet meer herhalen.

Sommige Europese politici en media willen Griekenland uit de eurozone verwijderen.

PAPANDREOU: Ik kan de kritiek deels begrijpen. Maar we moeten nu allemaal opletten dat we emotioneel opgeschroefde discussies niet via de media voeren. Heel wat politici hebben recent gezegd dat ze Griekenland niet willen vrijkopen. Maar wij hebben ook nooit gewíld dat men ons vrijkoopt. Toch wordt er gedaan alsof we erom hebben gevraagd. Dat soort valse informatie is in de moeilijke situatie van de wereldeconomie zeer gevaarlijk.

Kunt u begrijpen dat velen vrezen dat ze zullen moeten betalen voor het gebrek aan discipline van de Grieken?

PAPANDREOU: We weten dat we ons moeten behelpen. Zoals alle staten hebben we zeker kredieten nodig tegen normale voorwaarden, en dús de rugdekking van de EU. Anders kan onze staat niet functioneren, en kunnen we onze hervormingen niet doorvoeren.

U vertrouwt erop dat u de crisis zelf kunt bezweren? Dat u binnen de drie jaar uw begrotingstekort van 12,7 kunt terugbrengen tot 3 procent van het bbp?

PAPANDREOU: Dat is echt moeilijk. Maar kijk: als onze staat goed zou functioneren, dan zou er weinig ruimte voor bezuinigingen zijn. Maar omdat er overal zoveel verspilling bestaat, kunnen we ook veel besparen.

Waarom functioneert de Griekse staat zo slecht?

PAPANDREOU: Bij de overheidsdiensten en staatsbedrijven is corruptie helaas wijdverspreid. Ons politieke systeem bevordert nepotisme en geldverspilling. We hebben al enkele belangrijke beslissingen genomen. Zo zullen we bezuinigen op de lonen van de staatsambtenaren, we verhogen de pensioengerechtigde leeftijd en de belasting op minerale olie. We plannen een belastinghervorming, waarbij wie beter verdient zwaarder wordt belast. Dat is rechtvaardiger, en tegelijk bestrijden we belastingontduiking.

Hoe zult u strijd leveren tegen de corruptie, het nepotisme en het zwartwerk, die zo diepgeworteld zijn?

PAPANDREOU: Politiek betekent ook: de mensen opvoeden. Het is van belang om open met onze landgenoten te praten, hen te zeggen welke problemen we hebben en dat we iets moeten veranderen. De burgers hebben de laatste jaren gemerkt dat corruptie een groot kwaad is. Een historische kans doet zich voor: zowel de regering als de burgers willen een ommekeer.

Gelooft u echt dat u uw burgers kunt heropvoeden?

PAPANDREOU: We hebben duidelijke woorden en concrete maatregelen nodig. We zullen zowat alle overheidsopdrachten en -contracten op het internet plaatsen. Dan zullen we het transparantste land van Europa zijn. We waren het slechtste voorbeeld, en willen nu het beste worden.

Maar hoe zult u pakweg de rijke Atheense artsen overtuigen om eindelijk hun belastingen te betalen en niet langer smeergeld van hun patiënten op zak te steken, de zogenaamde fakelaki?

PAPANDREOU: Dat woord heeft u dus ook al geleerd. We hebben die artsen inderdaad gecontroleerd. Velen van hen geven niet meer dan een jaarlijks inkomen van 10.000 euro aan. Dat is stuitend. In de toekomst mogen ze op systematische controles rekenen. Hun patiënten moeten kwitanties krijgen, die ze zullen kunnen aftrekken van hun belastingen. We hebben een verandering in de geesten nodig. Daarom hebben we enkele van die belastingaangiften bij wijze van voorbeeld op het internet gepubliceerd. Als buren en patiënten zien hoe die mensen leven, zullen ze zich vragen stellen.

Een ander probleem is dat een vierde van alle Griekse werknemers bij de staat werkt. De openbare dienst is een waterhoofd. Wat kan u daartegen beginnen?

PAPANDREOU: Bij ons speelt de staat zowat de rol die bij u de dienst voor arbeidsbemiddeling speelt. Op die manier ontstaat nepotisme: iemand wordt afdelingschef of minister en neemt mensen in dienst die hij kent of die voor hem gekozen hebben. We moeten opnieuw het prestatieprincipe invoeren. In de toekomst engageert de staat alleen nog kandidaten die een zwaar toelatingsexamen hebben afgelegd. Bovendien wordt slechts één op vijf vacante betrekkingen opnieuw ingevuld. We hebben al 30.000 tot 40.000 tijdelijke jobs afgebouwd.

Er ontstaat verzet tegen al uw hervormingen, die de burgers zwaar treffen. Het hele land lag plat door een algemene staking. Hoe kunt u de druk van de straat weerstaan?

PAPANDREOU: We weten allemaal dat het zeer pijnlijk wordt. Het gaat om het overleven van ons land. We hebben de steun van de bevolking. Dat weten de vakbonden ook. Ik ben vastbesloten om stand te houden.

Volgens enquêtes steunt twee derde van de Grieken uw besparingsmaatregelen. Uw persoonlijke populariteit is hoog, en de socialistische partij behaalt 48 procent – zo sterk is ze in decennia niet meer geweest.

PAPANDREOU: Dat toont de wil van de Grieken om nieuwe wegen op te gaan. Dat is ook een boodschap aan Europa. Griekenland heeft een groot potentieel, bijvoorbeeld qua groene energie. Als we de corruptie uitroeien, zullen we ook inves-teerders aantrekken.

Bent u eigenlijk nog blij met het lidmaatschap van de eurogroep? Nobelprijswinnaar voor de economie Paul Krugman omschreef de gemeenschappelijke munt als een foute constructie, omdat landen als Griekenland hun deficit soepeler te lijf kunnen gaan als ze hun eigen munt kunnen laten devalueren.

PAPANDREOU: De euro heeft gezorgd voor goedkope kredieten voor onze bedrijven. Daardoor hebben we een hoge groei van wel 5 procent bereikt. Maar de euro heeft ook gebreken, omdat we geen echt gemeenschappelijke economische politiek hebben. Deze crisis zou een historisch keerpunt kunnen zijn voor de muntunie. We moeten overleggen welke rol de eurozone in de toekomst moet spelen. We hebben meer samenwerking nodig, meer controle, meer oog voor de verschillende economische situaties van de lidstaten. Maar het eerste probleem dat we moeten oplossen is het Griekse.

Sinds decennia regeren drie families het land: Karamanlis, Mitsotakis en Papandreou. U bent al de derde premier van uw familiedynastie. Is ook dat niet symp-tomatisch voor de problemen van Griekenland?

PAPANDREOU: In de democratie wordt men gekozen door het volk. Toen ik in de Verenigde Staten en in Zweden opgroeide, dacht ik er niet aan politicus te worden. Maar tijdens de militaire dictatuur werd mijn grootvader zes keer en mijn vader twee keer in de gevangenis gestopt. Ik was een vluchteling en wist niet of ik ooit naar Griekenland zou terugkeren. Dat heeft een stempel op me gedrukt als jongeman. Hadden mijn familie en mijn land die geschiedenis niet, dan was ik nu misschien ergens professor.

© Der Spiegel. Vertaling en bewerking: Jan Braet

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content