Picknicken met mama’s eitjes

© Cheese photography

Argeloze mensen die op vakantie aan zee een schepnetje voor de kinderen kopen, verwarren ze op het eerste gezicht weleens met grote garnalen: de brakwatergrondels die met wat geluk te zien zijn in poeltjes die bij laagtij op het strand achterblijven. De grondels zijn eigenlijk visjes die zich hebben aangepast aan een leven in de branding: hun buikvinnen zijn aan elkaar gegroeid tot een soort zuignap, waarmee ze zich schrap kunnen zetten op een substraat.

Het gevolg is dat de grondels niet goed kunnen zwemmen, zeker omdat ook hun borstvinnen een make-over hebben gekregen: ze zijn extra stevig gemaakt zodat de visjes erop kunnen steunen, om goed rond te kunnen kijken. Als ze véél tijd krijgen, kunnen ze nieuwe gebieden koloniseren, maar dat gebeurt vooral door de larven die nog niet over de fysieke beperkingen van de volwassen beestjes beschikken en dus beter kunnen zwemmen.

Migratie en voortplanting zijn losgekoppeld van elkaar, verdeeld over twee levensfasen. De grondel heeft voor zijn voortplanting een speciale strategie ontwikkeld: de vrouwtjes leggen hun eitjes op een beschut plekje, waarna het legsel tien dagen lang door het mannetje wordt bewaakt. Een rigide taakverdeling tussen beide ouders dus, die veel mensenkoppels als voorbeeld zouden kunnen nemen.

Toch zit er, zoals dikwijls in de dierenwereld, een naar onze normen vreemde draai aan de voortplanting van de brakwatergrondel. Een studie in Behavioral Ecology and Sociobiology rapporteert dat mannetjes regelmatig wat van de eitjes opeten die hun vrouwtje gelegd heeft. Dat neigt naar parasitisme op de vrouwelijke investering, naar kannibalisme zelfs, maar het onderzoek heeft uitgewezen dat er een logische verklaring voor is: een mannetje puurt extra energie uit de eitjes, waardoor hij minder naar voedsel hoeft te zoeken en meer tijd heeft om de eitjes te bewaken (en te ventileren).

Het mannetje eet trouwens niet zomaar wat eitjes: het spitst zich toe op de laatst gelegde eitjes die minder ontwikkeld zijn dan de andere, en van een lagere kwaliteit. Het lijkt erop dat vaders een soort picknick meekrijgen van de moeders in ruil voor hun bewakingsopdracht. Energieke mannetjes eten meer eitjes dan andere, maar ze zijn mogelijk succesvoller in het bewaken van de resterende eitjes.

Zulk gedrag is niet zeldzaam in de dierenwereld en neemt soms nog absurdere – wredere, in onze terminologie – vormen aan. De tijgerhaai is een vis waarvan de eitjes al in de buik van de moeder uitkomen. Onderzoekers waren ontzet toen ze vaststelden dat de oudste visjes hun jongere broertjes en zusjes (of halfbroertjes en -zusjes, want niet alle jongen zijn per se van dezelfde vader) verorberden als eerste maaltijd, nog voor ze geboren waren.

Zoals veel zeevissen heeft de brakwatergrondel te lijden onder menselijke vervuiling: de visjes zitten vol giftige stoffen en piepkleine plastic korreltjes. Het is vooralsnog onduidelijk of ze er last van hebben. De soort is in elk geval talrijk genoeg om niet als kwetsbaar te worden omschreven. Kinderen kunnen er met een gerust hart op blijven vissen. De vangst terugzetten is altijd beter, én ecologisch verantwoord. De visjes hebben sowieso te veel graten om efficiënt door mensen verorberd te kunnen worden. Andere viseters hebben er minder moeite mee.

De brakwatergrondel heeft een rigide taakverdeling tussen beide ouders – een voorbeeld voor mensenkoppels.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content