Kris Peeters is en blijft minister-president van Vlaanderen. Schijnbaar onbewogen claimde hij zondagavond de verkiezingsoverwinning. ‘Maak u vooral geen zorgen: ik blijf netjes met beide voeten op de grond’, zegt hij. ‘Ik weet beter dan wie ook dat ik nog bijzonder moeilijke weken voor de boeg heb.’
Z ondagavond. 22.30 uur. Kris Peeters neemt nog snel een paar happen van een slappe pizzapunt terwijl hij het VTM-gebouw uitbeent. Hij heeft er al een overwinningstoespraak, een tiental interviewtjes en twee kopstukkendebatten op zitten. De voorbije uren heeft hij ook een paar honderd bezwete handen gedrukt, tientallen bepoederde vrouwenwangen gekust ook. Vandaag is Kris Peeters even god in Vlaanderen. Zoals Steve Stevaert dat ooit was, en Yves Leterme amper twee jaar geleden nog. Maar geen haan die vanavond naar Leterme kraait. Het is Kris Peeters die dit keer de verkiezingen heeft gewonnen. Zijn partij scoorde beter dan verwacht, en met meer dan 127.000 voorkeurstemmen is hij de populairste politicus van Vlaanderen. Vanavond toch. Maar als Peeters al op wolken loopt, laat hij dat toch niet merken. ‘Ik blijf er rustig bij’, zegt hij in zijn typische flegmatieke stijl. ‘Van mijn ego heb ik vooralsnog geen last. De hele campagne lang ben ik me ervan bewust geweest dat ik zelf de gevolgen zou moeten dragen als de verkiezingsuitslag tegenviel. Dan had ik de rekening onvermijdelijk gepresenteerd gekregen.’
Hij leest vluchtig het zoveelste sms-berichtje. Nog meer felicitaties van nieuwe politieke vrienden. Peeters stapt in zijn auto, knikt naar de chauffeur en bekijkt een laatste update van de resultaten. Op het grote scherm aan de ingang van het VTM-gebouw trekt Jean-Marie Dedecker voor het laatst vanavond van leer. Peeters zucht. De auto rijdt de Medialaan uit, richting Edegem, waar de militanten al urenlang wachten om de held van de dag op hun schouders te tillen. Even veroorlooft Peeters zich een geeuw. Dan verschijnt er een brede grijns op zijn gezicht. ‘Als ik heel eerlijk ben, moet ik toegeven dat ik zo’n mooi resultaat niet had verwacht’, zegt hij. ‘We wilden de grootste partij blijven, en daar had ik ook vertrouwen in. Hoewel we ons niet op een percentage hebben vastgepind, lag de lat toch op 20 procent. Missie geslaagd dus.’
Volgens Groen!-voorzitster Mieke Vogels heeft Vlaanderen gekozen voor een status-quo in plaats van voor verandering. Bent u het daarmee eens?
Kris Peeters: Dat slaat nergens op. Weet u waar de Vlamingen voor gekozen hebben? Voor stabiliteit en zekerheid. Wij hebben de mensen laten zien hoe wij aan politiek willen doen, en dat weten ze duidelijk te waarderen. Hadden de kiezers echt een status-quo gewild, dan hadden ze ook de andere meerderheidspartijen beloond. Maar dat is duidelijk niet het geval. De socialisten hebben minder slecht gescoord dan werd gevreesd, maar echt goed kun je hun resultaat toch niet noemen. En de Open VLD heeft zelfs uitgesproken zware klappen gekregen. Wat me trouwens toch wel wat heeft verbaasd.
Waarom heeft de kiezer de Open VLD volgens u de wacht aangezegd?
Peeters: Ik heb altijd goed samengewerkt met Dirk Van Mechelen en de andere liberalen in de Vlaamse regering, en ik geloof ook niet dat zij voor hun regeringswerk zijn afgestraft. Hun electorale neergang heeft volgens mij vooral te maken met de manier waarop ze campagne hebben gevoerd. Eerst was er de heisa rond Dirk Vijnck die van de Lijst Dedecker overkwam, daarna begonnen ze in alle richtingen met modder te gooien en uiteindelijk riepen ze zelfs dat Vlaanderen een nieuwe leider moest krijgen. Vandaag is gebleken dat de kiezers niet van zo’n stijl houden.
Terwijl de eerste resultaten binnenliepen, hadden nogal wat analisten het over een ruk naar rechts. Bent u het daarmee eens?
Peeters: Helemaal niet. Om te beginnen heeft extreemrechts een bolwassing gekregen. De nieuwe politieke partijen, de N-VA en de Lijst Dedecker, hebben wel goed gescoord en bevinden zich aan de rechterkant van het politieke landschap. Maar dat betekent nog niet dat de Vlamingen voor verrechtsing hebben gekozen. Meer en meer mensen voelen zich blijkbaar weer aangetrokken door het politieke centrum, en als volkspartij is dat natuurlijk bij uitstek ónze biotoop.
Volgens N-VA-voorzitter Bart De Wever heeft de kiezer vooral voor Vlaamse autonomie gekozen.
Peeters: Zover zou ik niet willen gaan. Wel heeft een grote groep Vlamingen een duidelijk signaal gegeven dat ze verdere stappen in de staatshervorming belangrijk vindt. Sommigen onder hen hebben gekozen voor het scherpere communautaire programma van de N-VA, maar het grootste deel heeft de voorkeur gegeven aan de pragmatische en realistische aanpak van CD&V. Daar moeten we dus rekening mee houden.
Tijdens de voorbije verkiezingscampagne liepen de traditionele partijen, ook CD&V, met een zo groot mogelijke boog om het communautaire thema heen. Bang om de fouten uit het verleden te herhalen?
Peeters: Noem het een voortschrijdend inzicht. (grijnst) Daarnaast was de staatshervorming gewoon niet het grote thema van de campagne. Door de economische crisis draaide alles rond de voorstellen van de verschillende partijen in verband met werkgelegenheid en koopkracht. Dat is toch logisch? Dat neemt niet weg dat de staatshervorming voor ons altijd een belangrijk thema is gebleven, ook in ons verkiezingsprogramma, en dat we ons er zeer goed van bewust zijn dat de mensen in dat verband het een en ander van ons verwachten. Wij willen op communautair vlak nog steeds stappen zetten, en straks wordt de communautaire dialoog weer opgestart. Maar ook wat de aanpak betreft, heb ik lessen getrokken uit de gang van zaken van de voorbije jaren. De vorige gemeenschapsdialoog heeft niet het verhoopte resultaat opgeleverd, en dat had een reden.
En die is?
Peeters: Kris Peeters mocht niet scoren, hè. Eind vorig jaar heb ik Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Marino Keulen (Open VLD) nog zo gewaarschuwd: als hij opnieuw zou beslissen om de drie kandidaat-burgemeesters uit de faciliteitengemeenten niet te benoemen, zou dat de gemeenschapsdialoog kelderen. Die nieuwe beslissing was juridisch overbodig: de nieuwe burgemeesters waren niet benoemd en bleven niet benoemd. Maar de liberalen wilden niet luisteren. Ze beweerden dat Keulen constant vragen over die benoemingen kreeg in het Vlaams Parlement en dat hij dus wel moest antwoorden. Dat is niet juist. Mij hebben de parlementsleden maandenlang heel kritische vragen over de staatshervorming gesteld, maar ik heb nooit iets gezegd wat de onderhandelingen op de helling zou kunnen zetten.
De Open VLD liet de afgelopen weken bij monde van Bart Tommelein weten dat ze niet in een Vlaamse regering zou stappen als er een communautair luik in het regeerakkoord werd opgenomen. U wel?
Peeters: De volgende regering zal nieuwe stappen in de staatshervorming blijven bepleiten. Daar ga ik toch van uit. Hoe dat precies in het regeerakkoord moet worden geformuleerd, zullen we de komende dagen en weken wel zien. Als het aan mij ligt, zal de regering in elk geval actief meewerken aan een staatshervorming. Dat zijn we aan onszelf verplicht. Tien jaar geleden heeft het Vlaams Parlement de befaamde Vlaamse resoluties goedgekeurd, en dat is veel meer dan een vrijblijvende verlanglijst. Ik heb het zeer moeilijk met partijen die de resoluties destijds mee hebben goedgekeurd, ons in het parlement de hele tijd met vragen over de communautaire vooruitgang bestoken, maar de hele staatshervorming als puntje bij paaltje komt toch het liefst naar het federale niveau zouden doorschuiven. Dat is niet meteen een rechtlijnige houding.
In mijn ogen zou het een zwaktebod zijn om de onderhandelingen helemaal aan het federale niveau over te laten. Ik pleit al jarenlang voor een Copernicaanse omwenteling, waarbij het zwaartepunt bij de deelstaten zou komen te liggen. Dus vind ik het ook vanzelfsprekend dat de deelstaten een rol moeten spelen bij de hervorming van de Belgische staat. Ik pleit voor een stapsgewijze benadering binnen een duidelijk kader. In dat verband heb ik uitgewerkte voorstellen klaar, maar het zou heel onverstandig zijn om die al in de media te gooien terwijl de verkiezingsresultaten nog aan het binnenlopen zijn.
U sluit dus niet uit dat de Vlaamse coalitie de federale regering in haar regeerakkoord weer zal opdragen om de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde te splitsen?
Peeters: Dat is iets anders. Ik besef zeer goed dat Brussel-Halle-Vilvoorde een zuiver federale bevoegdheid is, waarover op dit moment een parlementaire procedure loopt. Maar als Vlaamse regering kunnen we wel beloven dat we er alles aan zullen doen om vooruitgang te boeken op communautair vlak. In andere federale landen, zoals Spanje, is het vanzelfsprekend dat de deelstaten een grote rol spelen bij wijzigingen van de grondwet. Meer nog: daar is een staatshervorming haast niet mogelijk zonder hun inbreng. Ook in België zouden we zo’n dynamiek moeten ontwikkelen. Dus sluit ik niet uit dat er ook in het volgende Vlaamse regeerakkoord een belangrijk communautair hoofdstuk wordt opgenomen.
Als u met de N-VA wilt besturen, zullen er zelfs harde garanties voor de staatshervorming op papier moeten worden gezet.
Peeters: Sluitende garanties bestaan niet in de politiek. Toch niet zoals in het zakenleven. Wel staat er in het federale regeerakkoord dat er communautaire deelakkoorden moeten worden afgesloten en zal de volgende Vlaamse regering zich er wellicht toe verbinden op dat vlak inspanningen te leveren. We hebben de voorbije twee jaar natuurlijk het een en ander meegemaakt, en daar hebben we veel uit geleerd. Als er straks weer onderhandelingen worden opgestart, zullen we die zorgvuldig opbouwen. Maar ik wil ook snel stappen kunnen zetten, want voor een praatcafé bedank ik. De komende tijd zullen we bijzonder veel daadkracht nodig hebben. Maar wie zegt eigenlijk dat ik met de N-VA wil besturen?
De felicitaties van uw partijvoorzitster, Marianne Thyssen, aan het adres van Bart De Wever en zijn partij spraken boekdelen.
Peeters: Is dat zo? (grijnst)
Sinds de implosie van het kartel waren de relaties tussen CD&V en de N-VA behoorlijk verzuurd. Is het nu beide partijen de verkiezingen hebben gewonnen plots weer grote liefde?
Peeters: Ik herinner mij inderdaad dat Geert Bourgeois (N-VA) vorig jaar amper ontslag had genomen als Vlaams minister toen hij in het parlement al met scherp begon te schieten op zijn voormalige collega’s van de Vlaamse regering. Nochtans is het de gewoonte in de politiek dat een minister zich bij zijn terugkeer naar het parlement terughoudend opstelt.
Dan herinnert u zich wellicht ook dat sommige CD&V’ers bijzonder venijnige uithalen deden naar de N-VA.
Peeters: Ik geef toe dat de contacten een tijdlang moeizaam verliepen. Zo’n breuk laat natuurlijk sporen na. Dat is alleen maar menselijk. Maar ik ben ervan overtuigd dat we dat ondertussen achter ons hebben gelaten.
Tegen alle verwachtingen in is de PS er aan de overkant van de taalgrens in geslaagd om overeind te blijven. Hoe belangrijk is de politieke constellatie in Wallonië voor de Vlaamse coalitievorming?
Peeters: Wat is dat toch met journalisten en andere analisten? Jullie hebben blijkbaar een bijzonder talent om altijd en overal verbanden te ontwaren. Ook als die er niet zijn. De komende dagen en weken zullen we een sterke Vlaamse coalitie smeden, en dat zal al moeilijk genoeg zijn zonder dat we rekening hoeven te houden met de machtsverhoudingen over de taalgrens. Natuurlijk is de samenstelling van de Franstalige coalitie van belang voor de staatshervorming, maar dat zal de Vlaamse regeringsonderhandelingen echt niet beïnvloeden.
Maar wel het voortbestaan van de federale regering.
Peeters: U begrijpt dat ik u nu moet doorverwijzen naar premier Herman Van Rompuy. (lacht) Het lot van de federale regering zal de komende dagen wel duidelijk worden. Er rommelt natuurlijk het een en ander bij de liberale familie. Bart Somers heeft ondertussen al ontslag genomen als Open VLD-voorzitter, en ik hoorde vanavond meer en meer van zijn partijgenoten voor een oppositiekuur pleiten. Ik heb begrepen dat zowel de Open VLD als de MR zich nu zal beraden over haar positie in de federale regering. Ik hoop dat ze daarbij goed beseffen dat Van Rompuy I een regeerprogramma heeft dat tot in 2011 loopt. Wie die regering nu in gevaar brengt, zal een zeer grote verantwoordelijkheid dragen.
Vijf jaar geleden was u nog Unizo-voorzitter, vandaag bent u de golden boy van Vlaanderen. Voelt u zich ondertussen al een rasechte politicus?
Peeters: Ik ben niet opgegroeid in de partijstructuren, en heb een andere achtergrond dan veel door de wol geverfde politici. Misschien heb ik daarom wel een bloedhekel aan politieke spelletjes. Ik wil problemen snel en op een constructieve manier oplossen. Ik wil in de eerste plaats resultaten boeken, en ik erger me ontzettend aan al dat tactische gedoe in de marge. Vandaag hebben de kiezers laten zien dat ze allesbehalve gediend zijn met al die spelletjes en wedstrijdjes moddergooien, en ik hoop dat ook de andere partijen dat beseffen. Maar dat neemt niet weg dat ik mij goed voel in de politiek en graag Vlaams minister-president ben. Ik ben bijzonder opgetogen dat ik mijn werk nog vijf jaar mag voortzetten.
Weliswaar met een pak minder geld.
Peeters: Wat u zegt. In de periode 2009-2010 zal ik één tot twee miljard euro moeten besparen. Dat is niet niks. De voorbije jaren hadden we extra beleidsruimte, en die hebben we heel goed ingevuld. Door de economische crisis is de budgettaire ruimte echter ingekrompen, en daar zullen we ons beleid aan moeten aanpassen. Bij de start van de nieuwe Vlaamse regering zullen we duidelijk afspreken hoe en waar we zullen besparen, en zullen we keuzes moeten maken. Ik heb dan ook het gevoel dat we nog moeilijke weken voor de boeg hebben.
De auto draait het parkeerterrein van sporthal De Kattenbroek op. ‘Hoeveel zetels hebben we nu in Antwerpen? Acht?’ vraagt Peeters nog snel aan zijn medewerker. Hij trekt zijn jasje recht en gooit breed glimlachend het portier open. ‘Daar is den Kris! Goed gedaan, menneke‘, keelt een wat aangeschoten militant. En dan wordt de minister-president door de massa de cafetaria in gestuwd en op een tafel gehesen. Oh la la la, c’est magnifique knalt uit de iets te groot uitgevallen boxen. Peeters krijgt meteen een pint en een microfoon in de handen gestopt. ‘Morgen moet ik een nieuwe Vlaamse regering vormen’, zegt hij. De rest van zijn toespraak wordt grotendeels overstemd door het geschreeuw van zijn fans. Twee camera’s registreren hoe Peeters schouderklopjes, zoenen en ontroerde gelukwensen incasseert. Hij neemt een slok bier en baant zich een weg tot net voor een groot scherm waarop de uitslagen nog altijd worden geprojecteerd. 127.608 voorkeurstemmen. De minister-president van Vlaanderen is tevreden. ‘Maar maak u vooral geen zorgen’, zegt hij. ‘Ik blijf netjes met beide voeten op de grond.’ Dat geldt vanavond niet voor zijn achterban. ‘Nogal een tiep, hè’, zucht de oma van een Antwerpse kandidaat. ‘Ik ken niemand in de hele politiek die zo schoon kan lachen. Daar gaan we nog ver mee komen, als ge ’t mij vraagt. Wrééd ver.’
DOOR ANN PEUTEMAN/FOTO’S FILIP NAUDTS
