Iraans regisseur Amir Koohestani: ‘Ik wil een kant van Iran laten zien die de buitenwereld amper kent’

De Iraanse regisseur Amir Reza Koohestani (°1978) laat in Summerless de stem van de gewone man in gevaarlijke tijden horen.

Had u niet liever Anton Tsjechovs Ivanov getoond, nu de relatie tussen Iran, Amerika en Israël zo gespannen is?

Amir Reza Koohestani:(zucht) Dat heb ik in 2011 al gedaan, en het is nog altijd actueel. Op het eind pleegt Ivanov zelfmoord, zijn verloofde Sasha laat zich op haar bed vallen, en ze vraagt zich hardop af wat er in godsnaam allemaal aan het gebeuren is. Zo voel ik me ook sinds Donald Trump heeft aangekondigd dat hij het nucleaire akkoord met Iran eenzijdig opzegt.

In Ivanov kiest de ambtenaar Nikolaj Ivanov ervoor om passief toe te kijken hoe het leven aan hem voorbijtrekt. Ik heb Ivanov gemaakt omdat dit gevoel zo herkenbaar is voor Iraniërs. Wij kunnen alleen maar toekijken hoe ons leven in de greep is van politieke leiders die bovenal hun eigen verhaal dienen. (stil) Na Vietnam, Afghanistan en Irak moet nu blijkbaar ook Iran vernietigd worden. Dat rechtse denkers aan de regieknoppen van de wereldpolitiek én van de media zitten, baart me zorgen. Maar wat moet je? Optimistisch zijn is de enige optie.

U maakt theater vanuit Iran, maar met kantoor in Parijs. Waarom?

Koohestani: Het is de enige manier om met buitenlandse theaters te kunnen samenwerken. Ondanks de opheffing van het handelsembargo in 2015, na de ondertekening van het nucleaire akkoord, blijft het onmogelijk om Europees geld over te schrijven naar Iran. Dus opereert Mehr Theatre Company, het gezelschap dat ik in 1996 oprichtte, vanuit Parijs. Maar Summerless maakten we in en gaat over Iran. Het is een intiem stuk geworden over de gewone man, naar wiens grieven en dromen niemand luistert – niet de overheid, niet de media. Ik ben niet de ambassadeur van mijn land, maar ik wil wél een kant van Iran laten zien die de buitenwereld amper kent.

Is Summerless een reactie op de spanning in het Midden-Oosten?

Koohestani: Eigenlijk niet. Ik voer een schilder op, het ex-lief van de directrice van een basisschool. Zij vraagt hem om de politieke slogans op de schoolmuren te overschilderen. De schilderwerken duren negen maanden. Tijdens het werken slaat de schilder geregeld een praatje met een vrouw die elke dag aan de carrousel bij het schoolplein op haar dochtertje wacht. Ze praten over hun jeugd, over hun problemen. Hun bestaan trekt in woord en beeld – dankzij projecties – voorbij. De focus ligt op hun dagelijkse leven, dat uiteraard wordt bepaald door de sociale en politieke realiteit. En door het weer! (lacht) Onlangs sneeuwde het zelfs in Teheran. Het sneeuwt ook op de scène. En het regent. Maar zomer wordt het nooit. Een nee, dat is niet symbolisch bedoeld. Net voor de zomer zijn de schilderwerken simpelweg klaar.

U bent een grote Metallica-fan. Verzorgen zij de soundtrack?

Koohestani: (grijnst) In mijn jeugd luisterde ik dag en nacht naar Metallica. Als ik in mijn hoofd terug wil naar die fijne tijd, zet ik hun platen op. Loeihard. Maar in Summerless heerst stilte. De dialoog tussen de personages primeert. Weet u, ik voel me nu geen theatermaker. Zelfs geen auteur. Ik voel me een dialogenmaker. Het theater lijkt de enige plek te zijn waar je nog een dialoog mag voeren. Ik kan nu even geen monologen schrijven. Maar in september laat ik Shakespeares Macbeth wél monologen declameren in de Münchner Kammerspiele. Mijn Macbeth wordt een politiek stuk: ik plaats hem in een war room. Hij is het prototype van de machtswellustelingen die over ons lot beslissen.