Mark Elchardus
Mark Elchardus Hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel

Nostalgie valt best te begrijpen. Alles wat op het moment zelf onverwacht en onbegrijpelijk is, desoriënterend zelfs, wordt achteraf voorspelbaar, eenvoudig en evident. Men begrijpt de mensen die in het verleden willen leven. Het is natuurlijk ook mogelijk dat de dingen mettertijd echt ingewikkelder werden. Wie weet? Nog niet zo heel lang geleden liet de links-rechtstegenstelling zich grafisch gemakkelijk voorstellen. Ondernemers droegen hoge hoeden en torsten dikke buiken; de arbeiders stonden mager en scherp onder de muts. De vrouwenbeweging vocht tegen het seksisme van de mannen, terwijl die seksistische moppen vertelden. Nu zijn de arbeiders dik, de ondernemers mager, leveren de vrouwen kritiek op de vrouwenbeweging en worden moppen heel voorzichtig verteld. De wereld is misschien wel complexer geworden, minder voorspelbaar, met minder contrast en meer schakering, minder kleur en meer grijs.

Neem nu de gemeenteraadsverkiezingen. Terwijl de kranten hun best doen om gemeenten, burgemeesters en gemeentelijke problemen genuanceerd in beeld te brengen, hangt over de meeste van die gemeenten en steden een serene stilte. Er staan wat koppen langs de weg, op affiches, in de tuinen van villa’s, achter de ramen van rijhuizen. Maar men hoort niets. Het lijkt wel stomme film. Misschien is het te vroeg en moet het gebulder nog komen, misschien bezocht ik de verkeerde gemeenten, maar de stilte treft.

In het nabije verleden braken rond verkiezingstijd altijd wat schandalen uit. Dan kwamen kwalijke en belastende verhalen naar boven. Voorlopig blijven die achterwege. Het lijkt er echter op dat het samenspel van politici en journalisten waarlangs de politieke communicatie verloopt, voorzichtiger verloopt, er wordt over nagedacht en er wordt vooruitgekeken. Een schandaal is weliswaar goed om elkaar te treffen, leuk ook voor de media, maar het is steeds dezelfde die erbij wint, de derde van elk politiek conflict, het Vlaams Belang. Daarom is er een dam van terughoudendheid opgeworpen tegen al die smeuïge verhalen die onlosmakelijk aan een verkiezingscampagne verbonden zijn. Die dam zorgt voor kalmte, maar roept ook bange vragen op: is dit de stilte waarin nuance gedijt of is dit de stilte van de onverschilligheid? Is dit de stilte van een ernstige benadering van de politiek of rukt de zure politiek van het onbehagen nu onderhuids en onopgemerkt op?

Persoonlijk heb ik nog geen gesprek over de naderende gemeenteraadsverkiezingen meegemaakt, waarin de politieke derde niet prominent aanwezig was. Haast alles lijkt zich af te spelen in zijn schaduw. Vergeleken met de vorige gemeenteraadsverkiezingen kan het Vlaams Belang niet anders dan vooruitgaan. Die verkiezingen liggen al zes jaar achter ons. Men zou moeten vergelijken met recentere wetgevende verkiezingen, maar dat is appels met peren vergelijken. Dus heeft het Vlaams Belang op voorhand gewonnen. Nogal wat mensen concluderen daaruit dat we snel terug moeten naar de tijd van de duidelijke contrasten. Politiek moet weer worden voorgesteld als de strijd tussen doortrapte slechteriken en heiligen, als een keuze tussen de hemel op aarde en de hel. Volgens hen boekt het Vlaams Belang succes omdat het in scherpe tegenstellingen spreekt, terwijl de andere partijen in grijze nuances wegdeemsteren. Misschien hebben ze gelijk, toch wat het electorale succes van het Vlaams Belang en de wervingskracht van de moslimfundamentalisten betreft. Maar moeten we hen achterna? Heeft de politiek al niet op voorhand gewonnen als de schandaalsfeer wegblijft, de nuance het scherpe contrast vervangt en de ideeën en ideetjes de plaats innemen van de grote, onoverbrugbare tegenstellingen?

mark elchardus is hoogleraar sociologie aan de vrije universiteit brussel.

Mark Elchardus

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content