Wat gebeurt er met je als je als brave burger een lijk aantreft in een grote, vreemde stad, je bovendien achtervolgd wordt door een huurmoordenaar en je hele identiteit is weggevaagd? William Boyd heeft het voor ons uitgezocht in zijn schitterende nieuwe roman Donderwolken.
William Boyd woont dicht bij de plaats waar zijn nieuwe roman, Donderwolken, zich afspeelt. In het Londense Chelsea, op een steenworp van de Theems en het driehoekige stukje oever waar de keurige klimatoloog Adam Kindred zich moet schuilhouden nadat hij alles kwijtgeraakt is en in de machinaties van een gigantische farmaceutische fraudezaak is terechtgekomen.
Boyd is bijna zestig en hot. Van zijn vorige roman, Restless, heeft hij bijna een miljoen stuks verkocht. Zijn boeken liggen in bijna elke boekhandel van Uppsala tot Kaapstad en van Los Angeles tot Tokio. Ordinary Thunderstorms gaat met de duizenden de deur uit. En toch, of wellicht daarom, is de kritiek niet tevreden. Recensenten verwijten Boyd dat hij te veel de commerciële kaart van de sneltreinvaartthriller kiest.
Is dit een roman of een thriller? Een literair werk of een amusementswerk?
WILLIAM BOYD: Beide eigenlijk. Zo zijn al mijn boeken. Ze hebben een sterk verhaal dat spannend is, dat de lezer stevig in zijn greep houdt. Ik speel graag met genres waar ik veel verschillende thema’s en lagen in kan stoppen. Ik vind het prima als lezers zeggen dat ze Donderwolken in één ruk uitlezen. Het is een spannend achtervolgingsverhaal waarin ik een aantal bespiegelingen kan meegeven over onze samenleving, over sociale identiteit, over menselijke interacties. Het is niet alleen maar een thriller, er zit veel meer in.
Waar is het idee van Donderwolken eigenlijk vandaan gekomen?
BOYD: Ik woon nu meer dan 25 jaar in Londen. De stad is in die kwarteeuw enorm veranderd. Ze is een gigantische multiculturele en multi-etnische mengkroes geworden. Er wonen zowat 130 verschillende nationaliteiten in Londen: mensen van Bangladesh, Nigeria, Cyprus, Somalië, Pakistan, noem maar op. Er wonen 400.000 Fransen in Londen! Ik wou dus een roman over dat sterk veranderde multi-culturele Londen schrijven. Op een bepaald ogenblik las ik in de krant dat de London River Police jaarlijks 50 tot 60 lijken uit de Theems opvist: zelfmoorden, moorden, ongelukken, dronkaards. Dat is meer dan één dode per week. Wie zijn die mensen? Dus, je hebt die melting pot die Londen is, die vele doden, de massieve maalstroom die de Theems is, en toen dacht ik aan Our Mutual Friend van Charles Dickens. Dat is zijn laatste roman, een donker victoriaans verhaal over een man die een lijk uit de Theems haalt. Dat gaf me het snoer om het verhaal van Adam te vertellen, een reis langs de rivier van Chelsea, waar ik woon, tot aan de monding aan de Noordzee. Noem Donderwolken een neo-dickensiaans verhaal dat alle lagen van de Britse bevolking beschrijft, de rassen, arm en rijk. Doe er een big farma-samenzwering bij, en je hebt een stevige motor om dat allemaal in beweging te zetten.
Van welk personage in Donderwolken houdt u het meest?
BOYD: Ik sympathiseer natuurlijk met de arme Adam, en het verschrikkelijke lot dat hem te beurt valt. Ik hou ook van de minder aardige personages, Ingram de succesvolle zakenman, ceo in de big farma, die ook maar een zielig hoopje mens is; Jonjo is een amusante kluns van een gangster, grappig ondanks zichzelf en zijn brutale wreedheid. Het meest volledige personage is Rita, de politieagente die verliefd wordt op Adam. Zij is een mooie vrouw. Ik ben wel ingenomen met de mensen die ik creëer. Mhouse, het zwarte hoertje dat haar zoontje verdoofd houdt met Diazepan, de oude ijzervretende vader van Ingram. Allemaal echte mensen die hier de kamer zouden kunnen binnenwandelen. Ik ben hun god, hun schepper, zou je kunnen zeggen. Ik houd van ze allemaal, maar ik kan ze evengoed op een objectieve afstand inschatten.
Het gaat ook in deze roman weer over identiteit, en het verlies daarvan. Adam die alles kwijtraakt en plots niemand meer is – net als Lorimer Black uit Armadilloen Eva Delectorskaya uit Restless die kampen met de vraag wie ze zijn.
BOYD: Dat klopt. Als ik terugblik op mijn werk, dan is het duidelijk dat ik vooral met dat thema van identiteit bezig ben. Lorimer Black uit Armadillois iemand die zijn zelfbepaling uit zijn werk moet halen en zichzelf verschillende keren per dag moet heruitvinden, maar die toch vooral op de vlucht is voor zijn echte identiteit, die van een obscure Oost-Europese immigrant die een Engelsman wil zijn. Henderson Dores uit Stars and Bars is een Engelsman die een Amerikaan wil zijn. Any Human Heart gaat over de veranderingen die iemand tijdens zijn leven ondergaat, de vele gedaantes die je aanneemt naarmate je ouder wordt. De spionnen uit Restless doen eigenlijk niets anders dan een andere identiteit aannnemen. Het is hun levensvorm.
In Donderwolken stel ik de vraag wat er gebeurt als alle elementen die onze identiteit uitmaken weggenomen worden: paspoort, kredietkaarten, rijbewijs, je werk, je reputatie. Je wordt compleet onbestaande, transparant, onzichtbaar. Iedereen droomt er weleens van een ander leven te leiden, iemand totaal anders te zijn, maar meestal komt het zover niet. Adam moet wel, zijn leven wordt hem helemaal ontnomen, en hij doet dan ook de gekste dingen met dat verlies van identiteit. Hij is op de vlucht voor een huurmoordenaar, duikt onder in een bosje, hij roostert zeemeeuwen, hij sluit zich aan bij een obscure kerk van Johannes Christus, hij wordt een Italiaanse conciërge.
Dat thema heeft ook met mijn eigen leven te maken. Ik ben als vreemde blanke jongen in Afrika opgegroeid, ik was een outsider op de kostschool waar ik geplaatst werd, ik woon als Schot in Londen en in Frankrijk. Als je me vraagt wie ik ben, dan kan ik zelfs niet zeggen: ‘Ik ben een Schot.’ Maar wees gerust, ik ben ontworteld, maar ik heb er geen psychologische problemen mee. Het geeft me als romanschrijver wel de affiniteit met personages die met hun identiteit worstelen.
De identiteitsproblemen van uw personages leiden niet tot loodzware, depressieve klaagzangen in de trant van ‘God, help me, ik weet niet wie ik ben.’
BOYD: Dat is juist. Adam is heel heroïsch in zijn gevecht en hij komt zijn ellende te boven. Mijn volgende roman gaat wel over een jonge Engelsman die heel getormenteerd en neurotisch is over zijn identiteitsprobleem. Het verhaal speelt in het begin van de twintigste eeuw in Wenen, en het personage in kwestie ondergaat psychoanalyse bij Sigmund Freud. Ik ben heel erg geïnteresseerd geraakt in het Wenen van voor de Eerste Wereldoorlog, waar Ludwig Wittgenstein, Freud, Egon Schiele, Karl Krauss, Leo Trotski én Adolf Hitler rondliepen. Hitler, die verbitterde Oostenrijker die zijn krankzinnige dromen aan het voeden was. Fascinerende omgeving met fascinerende getormenteerde mensen. Ik ga dit keer een reis door de krochten van een zieke geest ondernemen. Het is niet meer trendy om over Freud en de psychoanalyse te schrijven. Door het gebazel van Jacques Lacan en Julia Kristeva neemt niemand het nog ernstig, maar ik ga het toch maar doen. Heel interessant en intrigerend.
U hebt nog steeds die driejarige productiecyclus: twee jaar research en een jaar schrijven?
BOYD: Inderdaad. Zo werk ik meestal. Om de drie jaar heb ik in principe een nieuw boek klaar. Twee jaar materiaal verzamelen, inlezen, notities nemen, en dan een jaar echt schrijven. Dit keer zal het misschien sneller gaan. Ik sta echt te popelen om aan het schrijven van dat nieuwe boek te beginnen. Ik heb veel over Freud en Wittgenstein gelezen, ben naar Wenen geweest om Freud zijn kabinet te bezoeken.
Ondertussen wordt Donderwolken verfilmd. De rechten zijn al verkocht.
BOYD: Inderdaad. Ik ga nu aan het script beginnen. Ik doe dat liever zelf. In twee uur film moet je veel subtiliteiten en nuances opgeven. Dat is onvermijdelijk. De relatie van Ingram met zijn vrouw, zijn namiddagen met zijn favoriete prostituee, zijn liefde voor zijn homoseksuele zoon, dat zijn allemaal vertakkingen in het boek die je in een film niet kwijt kunt. De film zal vooral een krachtige thriller zijn. Ik hou wel van de filmwereld, ik heb alle adaptaties van mijn romans zelf geschreven én zelf een film geregisseerd. Ik kijk er wel naar uit om met een hele crew aan zo’n project te werken. Het filmen zal volgend jaar of in 2011 beginnen, dat hangt van zoveel factoren af.
U houdt er nog niet mee op. Uw boeken verkopen beter dan ooit.
BOYD: Ik ben heel blij met de verkoopcijfers. Vooral met het feit dat al mijn boeken nog beschikbaar zijn in de handel. De nieuwe boeken voeden de verkoop van de oudere werken. Een schrijver gaat niet met pensioen, denk ik. Ik heb nog minstens twee ideeën voor romans die ik absoluut wil schrijven. Dat behoedt me voor een writer’s block. Ik heb een idee voor een roman dat nog nooit uitgeprobeerd is, het wordt een hele krachttoer, een gevecht met de structuur van de roman. Ik ga je niet vertellen wat het is. Het wordt iets in de trant van Pale Fire van Nabokov, maar nu heb ik al te veel gezegd.
WILLIAM BOYD, DONDERWOLKEN, MOURIA, 352 BLZ., 19,95 EURO. ISBN: 9789045801155
DOOR JAN FLAMEND
‘Iedereen droomt er weleens van een ander leven te leiden, iemand totaal anders te zijn, maar meestal komt het zover niet.’
