El Angel Exterminador brengt Spaanse hedendaagse kunstenaars naar Bozar.
Leuke titel voor een tentoonstelling. Zeg dat wel, en chic, niet een klein beetje. Ja, ontleend aan de film El Angel Exterminador van Luis Bunuel uit 1962, universeel bejubeld als een surrealistisch meesterwerk, stiksubversief bovendien. Aristocraat Edmundo Nobile ontvangt gasten op een soupertje. Na afloop slaagt niemand van de gasten erin om naar huis te gaan. (Het is in betere kringen nooit beleefd om als eerste op te staan, dus zitten ze zo’n beetje naar elkaar te kijken.) Gaandeweg verliezen ze wel hun goede manieren, en doen ze elkaar de duvel aan. Het gegeven bleek een uitstekende paraplu om er een rist actuele Spaanse kunstenaars onder te stoppen, en in Bozar op te voeren in het kader van het Spaanse voorzitterschap van de Europese Unie.
Curator Fernando Castro Florez ontwaarde een paradoxale situatie in El Angel Exterminador: ‘de nood om te ontsnappen en het verlangen om binnen te blijven’. En het lijkt zijn bedoeling te zijn geweest om daar inderdaad het centrale motief van de tentoonstelling van te maken. Vermoedelijk kreeg hij echter ook de oefening opgelegd (of legde die zichzelf op) om zoveel mogelijk regio’s aan bod te laten komen. Het gevolg is dat iedereen en niemand wel ergens blijk geeft van een nood om te ontsnappen, iedereen en niemand plotseling verlangt om binnen te blijven. De opstellen in de catalogus, ook gevat onder de paraplu, zijn van een hoog filosofisch gehalte, zo hoog dat ze niets met het tentoongestelde zelf te maken hebben. Wel wordt aan elk van de 28 kunstenaars (van Barcelona tot Tenerife) een paginaatje gewijd met een algemene introductie over zijn of haar werk. Een vage notie van habitat is het enige verbindende wat overblijft.
De chroniqueur kan niet anders dan zelf optreden als El Angel Exterminador – in de Apocalyps van Johannes de wraakengel die op het Laatste Oordeel de schapen van de bokken scheidt. Vooruit dan. Foto’s en een film van Dionisio Gonzalez over de zich eindeloos uitstrekkende favella’s van Sao Paolo, met subtiel ingelaste modellen van een lichte, betaalbare en moderne architectuur. Bernardi Roig met een maquette van het Weense huis dat filosoof Ludwig Wittgenstein voor zijn zus bouwde: modern, eenvoudig en helder, zo helder dat Roig er een figuur in plaatste die tegen de muren op loopt. Het immens poëtische ritueel van een zwerfkoppel dat zandkastelen bouwt om aan de kost te komen, met eindeloos respect gefilmd door Diego Santomé. En ten slotte eentje dat verdomd haar best doet om een kluwen van beklemming, surrealisme en narcisme te scheppen dat niet zo gek ver verwijderd is van het repertoire van meester Luis Bunuel. We hebben het over De tweede vergissing, behekste tekeningen en een claustrofobisch-bedwelmende video van Amparo Sard uit Majorca.
Jan Braet
