De fotografie is een heel belangrijke factor in de bewustmaking van het publiek over de mensonwaardige toestanden in elke oorlog. Een aantal beelden blijft op het netvlies gebrand en houdt de herinnering aan de wreedheden van de Eerste Wereldoorlog meer dan levendig. Dat was ook de bedoeling van N’oublions jamais, een beroemde verzameling van 360 foto’s die al in 1919 als losse prenten in mappen en boekjes werd uitgebracht. De prenten uit die reeks, verrijkt met enkele zorgvuldig geselecteerde beelden van het front, verschijnen deze week als 365 foto’s 1914-1918. Op de volgende pagina’s vindt u daaruit een selectie.

DIKSMUIDE. EEN MASKER TEGEN HET GAS

Op 22 april 1915 gebruiken de Duitsers voor de eerste maal in de geschiedenis gas als wapen. De andere strijdende partijen zullen ze vlug inhalen en enkele maanden later ook chemisch oorlog voeren.

KONINGIN ELISABETH IN DE PANNE

De Brusselse chirurg Antoine Depage (1862-1925) was de chef van het militair hospitaal De Oceaan in De Panne, oorspronkelijk een groot hotel-restaurant. Depages vrouw Marie Picard was een van de ongeveer 1200 slachtoffers, toen een Duitse onderzeeër op 7 mei 1915 de RMS Lusitania kelderde. Op 7 juni 1915 kwam de koningin chirurg Depage een hart onder de riem steken.

OP WEG NAAR DE VIJAND

De Belgische pantserauto van 1914 was een coproductie van de in Antwerpen gevestigde merken Minerva en Sava. De pantserplaten waren afkomstig van de Cockerillfabriek in Hoboken en de auto’s waren uitgerust met een Hotchkissmitrailleur. In het begin van de oorlog speelden deze pantserauto’s een bescheiden maar gewaardeerde rol als verkenningsvoertuigen en om verraste Duitsers de stuipen op het lijf te jagen. Achter de IJzer kon men de voertuigen niet meer gebruiken. De Belgische legerleiding leende ze dan maar samen met hun bemanning uit aan het Rusland van tsaar Nicolaas II.

EEN BRIEF VOOR THUIS

Van veel soldaten woont de familie in door Duitsers bezet gebied, wat de communicatie heel moeilijk maakt. Sommige jongens hebben ergens in de wereld een soldatenmeter of marraine. Onderluitenant Raoul Snoeck schrijft op 11 december 1917: ‘Ze kennen de taal niet en vragen me hun brieven op te stellen. Gisteren kwam een soldaat me vertellen dat hij een meter had gevonden in Argentinië. Op een dag zullen we meemaken dat ik in mijn sectie het petekind heb van de koningin van Honolulu.’

ONGEWENSTE UITSTAPJES

Tussen 18 maart 1917 en 24 oktober 1918 maakte koning Albert I als passagier een negental vluchten mee boven de Belgische frontzone van Noordschote tot Nieuwpoort. De Belgische regering in ballingschap in Le Havre was met die uitstapjes helemaal niet opgezet, want zelfs in vredestijd was een vlucht met de fragiele toestellen niet zonder gevaar.

DENDERMONDE IN PUIN

Een maand na de Duitse inval ligt Dendermonde voor het eerst onder vuur. Op 5 september trekken de Duitsers Dendermonde binnen en begint de systematische verwoesting van 1500 huizen. Op 10 september heroveren de Belgen Dendermonde, maar ze moeten de stad op 16 september alweer prijsgeven. Toch is de Belgische tegenaanval van grote strategische betekenis, want de Duitsers worden verplicht meer troepen in te zetten dan voorzien. Dat leidt tot hun verzwakking en de nederlaag in de slag aan de Marne van 6 tot 9 september 1914.

BALLONNEN MET BIJNAMEN

Een Belgische observatieballon wordt opgelaten. De twee waarnemers in de mand onderaan hebben telefonische verbinding met de grond om doelwitten door te geven aan de artillerie: zij vormen de ogen van het geschut. Links en rechts aan de mand hangen parachutes, want naarmate de oorlog vordert, worden ze een makkelijker doelwit voor vliegtuigen. De ballon krijgt zowel culinaire als erotische bijnamen zoals ‘Blutwurst’ en ‘Saucisse’, maar ook ‘Zeug’, ‘Klootzak’, ‘Des Mädchens Traum’ en ‘Richard Randy’ (bronstige Richard), naargelang van de taal.

RUGLANDING OP HET WATER

Een Duitse Gotha-bommenwerper in een onfortuinlijke positie.

ANDRé GYSEL EN JULUS D’HAENE, 365 FOTO’S 1914-1918, LANNOO, TIELT, 224 BLZ., a 24,95.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content