Nieuwjaarsbrief aan de burger: Jonathan Holslag geeft kiesadvies

Er wacht ons in 2019 alweer veel onzekerheid, maar Jonathan Holslag geeft advies bij de keuzes die we wel kunnen maken.

Het is mijn derde jaar, beste lezer, dat ik op deze pagina mijn gedachten over de wereld met u deel, en u zult het met mij eens zijn dat er tijdens die periode weinig fraais te berichten viel. Helaas heb ik voor het nieuwe jaar opnieuw maar één zekerheid in petto: opnieuw veel onzekerheid. Die hoort bij de wereldpolitiek zoals de wisselvalligheid bij het weer. Laten we daar niet al te veel over somberen. We hebben volgend jaar namelijk het privilege om te bepalen hoe we met die onzekerheid omgaan. Misschien haalt u nu de schouders op en zucht u dat het amper wat verandert. Maar staat u me toe, in alle bescheidenheid, wat kiesadvies te geven.

Te beginnen met het koesteren van onze verkiezingen. Onze democratie is verre van ideaal, weinig transparant en toegeëigend door beroepspolitici, maar, op z’n minst kunnen we slechte beroepspolitici van de macht verdrijven. In veel landen word je voor dat soort dissidentie opgesloten. Daar staat natuurlijk wel iets tegenover. Een burger in een democratie hoort te beslissen met het oog op de lange termijn. De Atheense leider Pericles zei ooit dat je maar een volwaardig burger bent als je in je keuzes het gewicht van het lot van je kinderen legt. De centrale vraag bij verkiezingen is dus: wat voor samenleving wil ik achterlaten voor mijn kinderen en de volgende generatie?

Een echte kapitein straalt waardigheid uit. Hij benadrukt wat ons verbindt.

In dat opzicht kijken we het liefst ook wat verder dan de eigen oprit. Een échte burger heeft het algemeen belang voor ogen; omdat hij beseft dat hij noch zijn kinderen veilig en welvarend kunnen zijn op een zinkend schip. Want ook al bouw je zelf een succes op, ook al bouw je wat vermogen uit: als het schip water maakt, ga je mee de dieperik in. Kritisch denken betekent ook dat je je niet vastklampt aan partijen of politici als een primitieveling aan zijn totempaal of zijn sjamaan. Je kiest, zoals Plato het samenvatte, de stuurlui voor je schip. En als je weet dat er zwaar weer op komst is, investeer je maar beter wat energie in het onderscheiden van de echte gidsen van de mooipraters. Het is ook belangrijk dat we onze medeopvarenden aanmoedigen om die kritische zin aan de dag te leggen.

De leidende vraag daarbij zou moeten zijn: wat behoedt onze samenleving voor averij? Wat gidst ons naar veilige en aangename oorden? Ik vermoed dat we dan in de eerste plaats stuurlui moeten zoeken wier prioriteit het is de rust en vooral de eendracht aan boord te behouden, mensen te verenigen. Een echte kapitein, in dat opzicht, straalt vaardigheid, waardigheid en deugdzaamheid uit. Hij benadrukt wat ons verbindt, hij beseft dat we zelfs met de meest vernuftige ingenieurs geen tempo zullen maken als men in het onderruim met de voeten in het water staat, en zoekt naar manieren om al die individuele capaciteiten te laten opgaan in een zo harmonieus mogelijk geheel. Dat is het ideaal.

Een echte leider overschouwt de hele horizon. Hij straalt genoeg vertrouwen uit opdat hij dat ook zonder roepen en tieren kan blijven doen.

Als die eendracht er is, moet het schip in goede staat gehouden worden. Moraal, vaardigheid en verantwoordelijkheidszin zijn cruciaal als menselijke factoren. In het geval van onze samenleving betekent dat duidelijke waarden, streven naar uitmuntendheid, maar ook het investeren in onderwijs en vorming opdat de volgende generaties de juiste vaardigheden en houdingen worden aangekweekt. Wie legt volgend jaar een plan voor om in ons onderwijs sterkere en betrokken burgers te vormen? Een bootsman mag nog zo goed kaart kunnen lezen, wat baat het als hij niet kritisch kan oordelen over welke koers we het best zouden varen?

Ook de hardware is essentieel. Wie legt bijvoorbeeld een realistische strategie voor om onze strategische infrastructuur, onze energie, onze zorg en onze mobiliteit te handhaven en duurzaam te maken zonder een financiële aderlating? Hoe maken we de economie verder sterk? Hoe vermijden we dat we steeds meer kostbare ruimte opofferen ter wille van activiteiten die weinig meerwaarde opleveren, in plaats van voor innovatieve diensten en industrie waar onze economie werkelijk sterker van wordt? Kunnen we de ruimte efficiënter indelen? Wie presenteert een strategie die de pijnlijke keuzes niet uitstelt tot 2040, maar die nu begint met het bouwen van compacte dorpen en steden, dooraderd met hoogwaardig economisch weefsel en omgeven door groene gebieden voor landbouw, natuur en sport?

Een echte leider is dus niet die man die druk gesticulerend waarschuwt voor één zandbank aan stuurboord, terwijl hij de sputterende motor uit het oog verliest en de wervelwind aan bakboord negeert. Een echte leider overschouwt de hele horizon. Hij straalt genoeg vertrouwen uit opdat hij dat ook zonder roepen en tieren kan blijven doen.