Angela Merkel stopt als voorzitter van de CDU. Of ze daarna nog lang bondskanselier kan blijven, is hoogst onzeker.
Weinig politieke leiders gaan in schoonheid. Dat plezier is uiteindelijk ook Angela Merkel niet gegund. Na een nieuwe, zware nederlaag van haar partij bij regionale verkiezingen zei ze snel dat ze in december stopt als voorzitter van de christendemocratische CDU. Ze wil haar termijn als bondskanselier nog wel uitzitten, maar het is weinig waarschijnlijk dat ze de regering op deze manier nog drie jaar kan blijven leiden. Dat zal afhangen van de vraag of haar sociaaldemocratische coalitiepartner nog met haar verder wil, maar toch vooral van haar opvolger aan het hoofd van de CDU. Ze komt niet met alle kandidaat-opvolgers even goed overeen, en heeft zelf ooit gezegd dat de functies van partij- en regeringsleider beter in dezelfde handen kunnen blijven.
Vooral haar welkomstpolitiek tegenover migranten in 2015 wordt Merkel nog altijd kwalijk genomen, ook in eigen rangen.
Terwijl Duitsland toch weinig te klagen heeft, is de autoriteit van Mutti, zoals ze ooit warm werd genoemd, de voorbije twee jaar als sneeuw voor de zon gesmolten. De Duitse economie presteert sterk als altijd en werkloosheid is vrijwel onbestaande. Maar kiezers geven blijkbaar de voorkeur aan de duidelijke standpunten van de rechtse en linkse oppositie boven het voortdurende geruzie en de weifelende houding van de centrumpartijen in de regering. Vooral Merkels welkomstpolitiek tegenover migranten in 2015 wordt haar nog altijd kwalijk genomen, ook in eigen rangen, terwijl Duitsland die golf uiteindelijk goed heeft verteerd. Haar beslissing om de grenzen open te zetten was die van een verantwoordelijke leider: de spanning in Zuid-Europa en op de Balkan was zo hoog opgelopen dat daar massaal geweld moest van komen.
Merkels verzwakte positie in Duitsland ondermijnde ook internationaal haar gezag. Barack Obama riep haar bij zijn vertrek uit het Witte Huis en de komst van Donald Trump nog uit tot de spreekbuis van de liberale democratieën, maar die rol kon ze niet meer opnemen. De aanhoudende meningsverschillen in haar eigen partij en regering maakten dat ze ook de uitgestoken hand van de Franse president Emmanuel Macron niet kon aannemen om de Europese Unie een nieuw elan te geven.
Haar vertrek komt voor de Europeanen hoe dan ook op een slecht moment. De gevolgen van de brexit, een koppige Italiaanse regering en het toenemende populisme vragen om een kordaat leiderschap. Donald Trump dwingt Europa om over zijn veiligheid na te denken. De bondskanselier weegt vandaag niet zwaar genoeg meer om, zoals tevoren, oplossingen af te dwingen. Er wordt gezegd dat Merkels manier van werken – om traag maar zonder botsingen compromissen te sluiten – niet meer van deze tijd is. Als dat echt zo is, is dat bijzonder jammer.
Dit artikel verschijnt woensdag 7 november in Knack.
