Geert Noels adviseert

Geachte heer eerste minister, Geachte heer minister-president,

Een jaar geleden pleitte ik in Knack voor een Economische Urgentieraad. Een groep van specialisten in verschillende domeinen zou ten dienste staan van de regering om hen op een volledig onafhankelijke manier te adviseren, apolitiek en alleen met het algemene belang voor ogen. Jammer genoeg werd het idee geresumeerd tot ‘oorlogskabinet’ en zo begraven vooraleer het op zijn merites werd beoordeeld. Die Raad zou in de afgelopen twaalf maanden zeker nuttig zijn geweest, want de economische problemen en budgettaire uitdagingen zijn alleen maar concreter geworden.

‘België is virtueel failliet’, zei onze minister van Begroting tijdens de zomer. De verontwaardiging over de uitspraak van VBO-voorzitter Thomas Leysen dat we moeten opletten om niet het Griekenland aan de Noordzee te worden, lijkt me daarom overdreven. Iedereen geeft toe dat we boven onze stand leven. Maatregelen worden echter uitgesteld voor de volgende generatie, of uitgesmeerd in de tijd, in de hoop op betere tijden. Maar wat als we niet terugkeren naar de goede oude tijd? Wordt er rekening gehouden met andere scenario’s?

Naar mijn mening wordt de toekomstige economische groei immers sterk overschat. Onder meer omdat we onze recente economische prestaties eveneens overschatten. Het Belgische bruto binnenlands product steeg in het nieuwe millennium (tot 2009) met 16 procent, de publieke consumptie echter met 23 procent. De overheid heeft zo de groeiprestatie van de Belgische economie sterk opgetrokken, wat ook werd vertaald in een verslechtering van de buffer van onze openbare financiën. De groei in deze periode was dus geen 1,5 procent per jaar, maar wellicht dichter bij de 1 à 1,25 procent per jaar.

De middellangetermijnprojecties van het Planbureau rekenen op een normalisering naar 2,1 procent groei. Maar wat als het maar de helft is? Voor de kosten van pensioenen en vergrijzing wordt dan weer uitgegaan van 1,9 procent groei tot 2030 (vergrijzingsrapport Hoge Raad voor Financiën). Met andere woorden, er wordt gerekend op een versnelling van de groei, terwijl vergrijzing normaal de groeiprestaties verlaagt. En zelfs met die hoge groei zijn de vergrijzingskosten bijna niet betaalbaar.

Ik vraag me dus af: is er een plan B? Wat als de groei niet versnelt, maar laag blijft zoals in het verleden? Wat al bijna twee decennia het geval is in Japan. Moeten we niet rekening houden met een scenario waar we moeten leren meer te doen met minder? Het zou een goede denkoefening zijn om prioriteiten te stellen. De mens wordt immers creatiever en efficiënter als er schaarste is.

Families moeten deze keuzes continu maken. Houden we een auto, maar kopen we een kleiner model? Houden we een omniumverzekering, of aanvaarden we een grotere franchise en gaan we voorzichtiger rijden? Nemen we de barbecue en de beautycase mee op vakantie, of vooral de zwembroek en de zonnebrandolie? Gaan we met vakantie naar het zuiden, of zoeken we vakantieplezier dichter bij huis in een pretpark? De gewone mensen zullen politici begrijpen en belonen die zuinigheid op de eerste plaats stellen.

We leven niet alleen boven onze stand, we plannen ook boven onze stand. We hebben beloftes gedaan die onbetaalbaar zijn, houden structuren in stand die veel te duur zijn en verzwaren daardoor onze economie. Het is te gek dat we groeinormen hebben voor uitgaven op een moment dat de werkgelegenheid en onze economie krimpen. Ik beveel dus aan om alle plannen te herbekijken met een sterk gereduceerd economisch groeiscenario voor het volgende decennium. Laat prestige en verspilling varen ten voordele van zuinigheid en essentie.

Nodig zeker Jef Colruyt (topman van de gelijknamige distributiegroep) eens uit om u te inspireren. Want naast een focus op kostenbeheersing, efficiëntie en klantentevredenheid, zal u nog frisse ideeën van hem krijgen over duurzaamheid en groene economie. Hij schuwt Davos of buitenlandse missies, en u hebt dus weinig kans hem te ontmoeten. Maar hij heeft een visie die u moet leren kennen en die past bij de huidige uitdagingen. Hij is een sociaal geïnspireerde, succesvolle ondernemer die meer doet met minder.

Met die aanpak zou de overheid aansluiten bij de ‘duurzaamheidsrevolutie’ die de volgende decennia de economie zal (her)tekenen op het vlak van energie, milieu en financiële middelen. De huidige overheidsplannen gaan nog steeds uit van de oude parameters, die niet duurzaam zijn gebleken.

Geachte heer eerste minister, geachte minister-president, ik maak me zorgen over onze toekomst. Velen vrezen met mij dat we op een schip zitten zonder stuur, zonder radar en op ramkoers naar een ijsberg. Dit is het moment om de koers te veranderen naar Rustige Voorzichtigheid.

GEERT NOELS, HOOFDECONOOM Econopolis

AUTEUR VAN ECONOSHOCK (UITGEVERIJ HOUTEKIET, 2008)

‘Laat prestige en verspilling varen ten voordele van zuinigheid en essentie.’